» Η Ευρώπη και η Ελλάδα στην παγίδα του Ευρώ. «
Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ
Ολα τα προβληματα, δυσλειτουργιες μεχρι το ενδεχομενο καταρρευσης που παρουσιαζει σημερα η νομισματικη περιοχη του ευρω ειχαν εγκαιρως επισημανθει απο το 1992, με αφορμη την Συνθηκη του Μααστριχτ και την ανακοινωση των σταδιων που οδηγουσαν στην ιδρυση του κοινου ευρωπαικου νομισματος.
Ηδη απο τοτε ειχε επισημανθει οτι το κοινο νομισμα θα χρειαζοταν και κοινο ευρωπαικο ταμειο, οπως επισης ενιαιο τραπεζικο συστημα και πανω απο ολα θεσμικα κατοχυρωμενη ευρωπαικη διαχειριση και οχι απλη διακρατικη, οπως μεχρι σημερα συμβαινει, συμφωνα με την οποια οι βασικες αποφασεις και επιλογες στην διαχειριση του κοινου νομισματος υποβαλλονται προς εγκριση απο τα εθνικα κοινοβουλια των χωρων μελων. Βασικη κριτικη που ειχε τοτε ασκηθει εναντι του ευρω ηταν οτι, με δεδομενο το επιπεδο της ανισοτητας και ανισομερειας μεταξυ των χωρων της Ευρωζωνης, το οριστικο κλειδωμα το νομισματος επερριπτε ολοκληρο και συντριπτικο το βαρος για την προσαρμογη καθε εθνικης οικονομιας στην μοναδικη εναπομενουσα μεταβλητη του εργασιακου κοστους και συνεπως στο βιωτικο επιπεδο καθε χωρας μελους.
Απο την αλλη πλευρα, ο «αρχιτεκτων» του κοινου νομισματος Ζακ Ντελορ, ενω παραδεχοταν το βασιμο της κριτικης, εν τουτοις επαγγελλοταν οτι το ευρω θα λειτουργουσε ως «μοχλος» που θα εξαναγκαζε στην καλυψη στο μελλον ολων των κενων που εξ αρχης επισημαιναν οι επικριτες του. Στο γαλλικο δημοψηφισμα για την εγκριση της Συνθηκης του Μααστριχτ (1992), το αποτελεσμα ηταν περιπου 50% εναντι 50%. Οσοι εψηφιζαν το ευρω δεν ενεκριναν και το σχεδιο για την δημιουργια του, αλλα πιστευαν οτι με την δυναμικη των πραγματων, τα κενα των ιδρυτικων Συνθηκων θα καλυπτοντο στο μελλον, αφου αυτο ηταν αυτονοητο για υπαρξη και διατηρηση του κοινου νομισματος.
Στην μεταπολεμικη Ιταλια, η λιρεττα διατηρηθηκε με βασικο εργαλειο τις αθροες μεταβιβασεις πορων απο τον πλουσιο Βορρα προς τον καθυστερημενο Νοτο. Το αυτο συνεβη μεταξυ των δυο πλευρων της Γερμανιας μετα την ενοποιηση της χωρας (1990): μαζικες μεταβιβασεις πορων απο την ανεπτυγμενη δυτικη πλευρα προς την καθυστερημενη ανατολικη. Σε αμφοτερες τις περιπτωσεις, οι μεταβιβασεις πορων ησαν αναγκαιες προς εξασφαλιση συνοχης και συγκλισης μεταξυ ανεπτυγμενων και καθυστερημενων πλευρων της καθε νομισματικης περιοχης, ειτε της λιρεττας ειτε του μαρκου. Το προβλημα με το ευρω ειναι οτι με την Συνθηκη του Μααστριχτ (1992) εγκαταληφθηκαν οι στοχοι της αλληλεγγυης, συγκλισης και συνοχης, που ομως προυπηρχαν ηδη στην ιδρυτικη Συνθηκη της Ρωμης απο το 1957. Με εισηγηση του τοτε Καγκελαριου Χελμουτ Κολ, η προβλεψη για μεταβιβασεις πορων καταργηθηκε, υπο την γερμανικη αιτιολογια οτι αυτες θα αποτελουσαν στην ουσια κυρωσεις εις βαρος των «επιτυχημενων» χωρων και ενθαρρυνση των «αποτυχημενων» να εμμενουν στην «αποτυχια» τους.
Το ευρω ετσι δεν εγινε ποτε μεχρι σημερα πραγματικο ευρωπαικο νομισμα, αλλα παρεμεινε απλα διακρατικο μεταξυ των χωρων μελων. Το δελεαρ που χρησιμοποιηθηκε προκειμενου να ενταχθουν οι αδυναμες χωρες στο νομισμα των ισχυρων ηταν οτι ετσι θα εξασφαλιζαν τουλαχιστον αφθονη χρηματοδοτηση, οχι βεβαια θεσμικη, αλλα απο τις χρηματαγορες, και κυριως με χαμηλο κοστος δανεισμου. Ωστοσο, λογω της αδυναμιας των χωρων του Νοτου, το ευρω αποδειχθηκε ασθενεστερο απο το μαρκο, πραγμα που ευνοησε την Γερμανια, αλλα παντως ισχυροτερο απο τα νομισματα του Νοτου, πραγμα που λειτουργησε ολο και περισσοτερο ασφυκτικα στις χωρες της ευρωπαικης περιφερειας.
Κατα την περιοδο 2000-2008, ο Νοτος χρηματοδοτησε με αφθονο και φθηνο χρημα τα ελλειμματα του, συμφωνα με ο,τι ειχε προβλεφθει. Ομως, το χρημα δεν ηταν θεσμικο ευρωπαικο, αλλα των αγορων, με συνεπεια η σταθεροποιητικη και διακανονιστικη χρηματοδοτηση να αποκηρυσσεται μετα το 2009 απο την Γερμανια ως «χρεος» και δεικτης «παθογενειας» των χωρων του Νοτου. Στην ουσια, ο διακανονιστικος εσωτερικος στο ευρω δανεισμος, που αποτελει απαρακαμπτη προυποθεση σταθεροτητος για καθε νομισματικη περιοχη στον κοσμο, χρησιμοποιηθηκε απο την Γερμανια σαν παγιδα στην οποια εγκλωβισθηκαν οχι μονον οι χωρες του Νοτου και της περιφερειας, αλλα ολοκληρη η Ευρωζωνη.
Μεχρι σημερα, η γερμανικη πολιτικη, με επικεφαλης την Μπουντεσμπανκ, απορριπτει πεισματικα καθε εννοια ευρωπαικης διαχειρισης του ευρω και της Ευρωζωνης.
Κλασσικο παραδειγμα ειναι η απαγορευση στην Ευρωπαικη Κεντρικη Τραπεζα να αγοραζει τα δημοσια χρεη των χωρων μελων, παρ’ολο που αυτο αποτελει αυτονοητη προυποθεση για την ευρυθμη λειτουργια ολων των νομισματων του κοσμου. Αυτο συμβαινει στις ΗΠΑ με την ομοσπονδιακη τραπεζα, στην Βρετανια με την Τραπεζα της Αγγλιας, στην Ιαπωνια με την κεντρικη της τραπεζα.
Απο το 1873, ο βρετανος κεντρικος τραπεζιτης Walter Bagehot (1826-1877) με το συγγραμμα του Lombard Street, ξεκαθαρισε οτι ο ρολος της κεντρικης τραπεζας ειναι αυτος του «τελικου πιστωτη» για ολα τα χρεη, και κατ’εξοχην τα δημοσια, που συναπτονται στο νομισμα του οποιου αυτη ειναι εκδοτης. Και σημερα ακομη, ενω η Ευρωζωνη αποτελει την μοναδικη νομισματικη περιοχη του κοσμου που στεναζει με την υπερχρεωση των κρατων μελων στο κοινο μεταξυ τους νομισμα και ενω ο προεδρος της ΕΚΤ Μαριο Ντραγκι προγραμματιζει αγορες δημοσιου χρεους των χωρων μελων, εν τουτοις ο Γερμανος προεδρος της Μπουντεσμπανκ Γενς Βαιντμαν αντιτιθεται ριζικα και βιαια, επικαλουμενος τις ιδρυτικες Συνθηκες που οντως απαγορευουν αυτη την πολιτικη.
Κατα την ιδρυση της Ευρωζωνης (1999), ουδεις ειχε πιστεψει οτι οι ιδρυτικες Συνθηκες θα διατηρουσαν τα κενα τους και οτι αυτα δεν θα εκαλυπτοντο στο αμεσο μελλον υπο την πιεση των αναγκων. Σημερα τα δημοσια, αλλα και οχι λιγωτερο τα ιδιωτικα, χρεη καταπνιγουν καθε δυνατοτητα και προοπτικη αναπτυξης στην Ευρωζωνη, με αμεση συνεπεια την καθιζηση της ευρωπαικης οικονομιας και την εκτιναξη της ανεργιας σε πρωτοφανη υψη. Η Ευρωζωνη, αντι να αποτελει επιτυχημενο παραδειγμα προς μιμηση για τον υπολοιπο κοσμο, εχει καταντησει παραδειγμα και παγιδα προς αποφυγην, χωρις ορατοτητα ακομη και για το αμεσο μελλον.
Ισως βρισκομαστε πολυ κοντα στις θεωριες της συνομωσιας και μαλιστα της πιο ανοητης, μεσω της οποιας πληττονται ακομη και οι εμπνευστες της. Ωστοσο, ρεαλιστικωτερη θα ηταν η κατανοηση της συντομης ιστοριας του ευρω οχι σαν ενα σεναριο που εχει εκ των προτερων συνταχθει, αλλα σαν μια αλληλουχια σπασμωδικων και περιδεων επιλογων των ισχυρων της περιοχης, χωρις την παραμικρη προβλεψη ακομη και για το πιο αμεσο μελλον. Κι ακομη, χωρες που αφεθηκαν να παγιδευθουν στο ευρω, με επαγγελιες που σημερα αθετουνται και που εξ αιτιας τους φθανουν στα ορια ανθρωπιστικης καταστροφης, οπως η Ελλαδα, αλλα και ο υπολοιπος Νοτος, δικαιουνται και νομιμοποιουνται να απαιτουν οχι μονον αμεση αλλαγη της ευρωπαικης πολιτικης, αλλα και αποζημιωση για ο,τι εχουν υποστει, αφου οι απωλειες τους δεν προερχονται απο δικη τους υπαιτιοτητα ουτε απο την λειτουργια του κοινου νομισματος, αλλα αντιθετα απο την δυσλειτουργια του και με υπαιτιοτητα των ισχυρων, που μονομερως και καιροσκοπικα κηδονται αποκλειστικα και μονον οχι του κοινου νομισματος, αλλα του καθ’υποθεση εαυτου τους.
Ολα τα προβληματα, δυσλειτουργιες μεχρι το ενδεχομενο καταρρευσης που παρουσιαζει σημερα η νομισματικη περιοχη του ευρω ειχαν εγκαιρως επισημανθει απο το 1992, με αφορμη την Συνθηκη του Μααστριχτ και την ανακοινωση των σταδιων που οδηγουσαν στην ιδρυση του κοινου ευρωπαικου νομισματος.
Ηδη απο τοτε ειχε επισημανθει οτι το κοινο νομισμα θα χρειαζοταν και κοινο ευρωπαικο ταμειο, οπως επισης ενιαιο τραπεζικο συστημα και πανω απο ολα θεσμικα κατοχυρωμενη ευρωπαικη διαχειριση και οχι απλη διακρατικη, οπως μεχρι σημερα συμβαινει, συμφωνα με την οποια οι βασικες αποφασεις και επιλογες στην διαχειριση του κοινου νομισματος υποβαλλονται προς εγκριση απο τα εθνικα κοινοβουλια των χωρων μελων. Βασικη κριτικη που ειχε τοτε ασκηθει εναντι του ευρω ηταν οτι, με δεδομενο το επιπεδο της ανισοτητας και ανισομερειας μεταξυ των χωρων της Ευρωζωνης, το οριστικο κλειδωμα το νομισματος επερριπτε ολοκληρο και συντριπτικο το βαρος για την προσαρμογη καθε εθνικης οικονομιας στην μοναδικη εναπομενουσα μεταβλητη του εργασιακου κοστους και συνεπως στο βιωτικο επιπεδο καθε χωρας μελους.
Απο την αλλη πλευρα, ο «αρχιτεκτων» του κοινου νομισματος Ζακ Ντελορ, ενω παραδεχοταν το βασιμο της κριτικης, εν τουτοις επαγγελλοταν οτι το ευρω θα λειτουργουσε ως «μοχλος» που θα εξαναγκαζε στην καλυψη στο μελλον ολων των κενων που εξ αρχης επισημαιναν οι επικριτες του. Στο γαλλικο δημοψηφισμα για την εγκριση της Συνθηκης του Μααστριχτ (1992), το αποτελεσμα ηταν περιπου 50% εναντι 50%. Οσοι εψηφιζαν το ευρω δεν ενεκριναν και το σχεδιο για την δημιουργια του, αλλα πιστευαν οτι με την δυναμικη των πραγματων, τα κενα των ιδρυτικων Συνθηκων θα καλυπτοντο στο μελλον, αφου αυτο ηταν αυτονοητο για υπαρξη και διατηρηση του κοινου νομισματος.
Στην μεταπολεμικη Ιταλια, η λιρεττα διατηρηθηκε με βασικο εργαλειο τις αθροες μεταβιβασεις πορων απο τον πλουσιο Βορρα προς τον καθυστερημενο Νοτο. Το αυτο συνεβη μεταξυ των δυο πλευρων της Γερμανιας μετα την ενοποιηση της χωρας (1990): μαζικες μεταβιβασεις πορων απο την ανεπτυγμενη δυτικη πλευρα προς την καθυστερημενη ανατολικη. Σε αμφοτερες τις περιπτωσεις, οι μεταβιβασεις πορων ησαν αναγκαιες προς εξασφαλιση συνοχης και συγκλισης μεταξυ ανεπτυγμενων και καθυστερημενων πλευρων της καθε νομισματικης περιοχης, ειτε της λιρεττας ειτε του μαρκου. Το προβλημα με το ευρω ειναι οτι με την Συνθηκη του Μααστριχτ (1992) εγκαταληφθηκαν οι στοχοι της αλληλεγγυης, συγκλισης και συνοχης, που ομως προυπηρχαν ηδη στην ιδρυτικη Συνθηκη της Ρωμης απο το 1957. Με εισηγηση του τοτε Καγκελαριου Χελμουτ Κολ, η προβλεψη για μεταβιβασεις πορων καταργηθηκε, υπο την γερμανικη αιτιολογια οτι αυτες θα αποτελουσαν στην ουσια κυρωσεις εις βαρος των «επιτυχημενων» χωρων και ενθαρρυνση των «αποτυχημενων» να εμμενουν στην «αποτυχια» τους.
Το ευρω ετσι δεν εγινε ποτε μεχρι σημερα πραγματικο ευρωπαικο νομισμα, αλλα παρεμεινε απλα διακρατικο μεταξυ των χωρων μελων. Το δελεαρ που χρησιμοποιηθηκε προκειμενου να ενταχθουν οι αδυναμες χωρες στο νομισμα των ισχυρων ηταν οτι ετσι θα εξασφαλιζαν τουλαχιστον αφθονη χρηματοδοτηση, οχι βεβαια θεσμικη, αλλα απο τις χρηματαγορες, και κυριως με χαμηλο κοστος δανεισμου. Ωστοσο, λογω της αδυναμιας των χωρων του Νοτου, το ευρω αποδειχθηκε ασθενεστερο απο το μαρκο, πραγμα που ευνοησε την Γερμανια, αλλα παντως ισχυροτερο απο τα νομισματα του Νοτου, πραγμα που λειτουργησε ολο και περισσοτερο ασφυκτικα στις χωρες της ευρωπαικης περιφερειας.
Κατα την περιοδο 2000-2008, ο Νοτος χρηματοδοτησε με αφθονο και φθηνο χρημα τα ελλειμματα του, συμφωνα με ο,τι ειχε προβλεφθει. Ομως, το χρημα δεν ηταν θεσμικο ευρωπαικο, αλλα των αγορων, με συνεπεια η σταθεροποιητικη και διακανονιστικη χρηματοδοτηση να αποκηρυσσεται μετα το 2009 απο την Γερμανια ως «χρεος» και δεικτης «παθογενειας» των χωρων του Νοτου. Στην ουσια, ο διακανονιστικος εσωτερικος στο ευρω δανεισμος, που αποτελει απαρακαμπτη προυποθεση σταθεροτητος για καθε νομισματικη περιοχη στον κοσμο, χρησιμοποιηθηκε απο την Γερμανια σαν παγιδα στην οποια εγκλωβισθηκαν οχι μονον οι χωρες του Νοτου και της περιφερειας, αλλα ολοκληρη η Ευρωζωνη.
Μεχρι σημερα, η γερμανικη πολιτικη, με επικεφαλης την Μπουντεσμπανκ, απορριπτει πεισματικα καθε εννοια ευρωπαικης διαχειρισης του ευρω και της Ευρωζωνης.
Κλασσικο παραδειγμα ειναι η απαγορευση στην Ευρωπαικη Κεντρικη Τραπεζα να αγοραζει τα δημοσια χρεη των χωρων μελων, παρ’ολο που αυτο αποτελει αυτονοητη προυποθεση για την ευρυθμη λειτουργια ολων των νομισματων του κοσμου. Αυτο συμβαινει στις ΗΠΑ με την ομοσπονδιακη τραπεζα, στην Βρετανια με την Τραπεζα της Αγγλιας, στην Ιαπωνια με την κεντρικη της τραπεζα.
Απο το 1873, ο βρετανος κεντρικος τραπεζιτης Walter Bagehot (1826-1877) με το συγγραμμα του Lombard Street, ξεκαθαρισε οτι ο ρολος της κεντρικης τραπεζας ειναι αυτος του «τελικου πιστωτη» για ολα τα χρεη, και κατ’εξοχην τα δημοσια, που συναπτονται στο νομισμα του οποιου αυτη ειναι εκδοτης. Και σημερα ακομη, ενω η Ευρωζωνη αποτελει την μοναδικη νομισματικη περιοχη του κοσμου που στεναζει με την υπερχρεωση των κρατων μελων στο κοινο μεταξυ τους νομισμα και ενω ο προεδρος της ΕΚΤ Μαριο Ντραγκι προγραμματιζει αγορες δημοσιου χρεους των χωρων μελων, εν τουτοις ο Γερμανος προεδρος της Μπουντεσμπανκ Γενς Βαιντμαν αντιτιθεται ριζικα και βιαια, επικαλουμενος τις ιδρυτικες Συνθηκες που οντως απαγορευουν αυτη την πολιτικη.
Κατα την ιδρυση της Ευρωζωνης (1999), ουδεις ειχε πιστεψει οτι οι ιδρυτικες Συνθηκες θα διατηρουσαν τα κενα τους και οτι αυτα δεν θα εκαλυπτοντο στο αμεσο μελλον υπο την πιεση των αναγκων. Σημερα τα δημοσια, αλλα και οχι λιγωτερο τα ιδιωτικα, χρεη καταπνιγουν καθε δυνατοτητα και προοπτικη αναπτυξης στην Ευρωζωνη, με αμεση συνεπεια την καθιζηση της ευρωπαικης οικονομιας και την εκτιναξη της ανεργιας σε πρωτοφανη υψη. Η Ευρωζωνη, αντι να αποτελει επιτυχημενο παραδειγμα προς μιμηση για τον υπολοιπο κοσμο, εχει καταντησει παραδειγμα και παγιδα προς αποφυγην, χωρις ορατοτητα ακομη και για το αμεσο μελλον.
Ισως βρισκομαστε πολυ κοντα στις θεωριες της συνομωσιας και μαλιστα της πιο ανοητης, μεσω της οποιας πληττονται ακομη και οι εμπνευστες της. Ωστοσο, ρεαλιστικωτερη θα ηταν η κατανοηση της συντομης ιστοριας του ευρω οχι σαν ενα σεναριο που εχει εκ των προτερων συνταχθει, αλλα σαν μια αλληλουχια σπασμωδικων και περιδεων επιλογων των ισχυρων της περιοχης, χωρις την παραμικρη προβλεψη ακομη και για το πιο αμεσο μελλον. Κι ακομη, χωρες που αφεθηκαν να παγιδευθουν στο ευρω, με επαγγελιες που σημερα αθετουνται και που εξ αιτιας τους φθανουν στα ορια ανθρωπιστικης καταστροφης, οπως η Ελλαδα, αλλα και ο υπολοιπος Νοτος, δικαιουνται και νομιμοποιουνται να απαιτουν οχι μονον αμεση αλλαγη της ευρωπαικης πολιτικης, αλλα και αποζημιωση για ο,τι εχουν υποστει, αφου οι απωλειες τους δεν προερχονται απο δικη τους υπαιτιοτητα ουτε απο την λειτουργια του κοινου νομισματος, αλλα αντιθετα απο την δυσλειτουργια του και με υπαιτιοτητα των ισχυρων, που μονομερως και καιροσκοπικα κηδονται αποκλειστικα και μονον οχι του κοινου νομισματος, αλλα του καθ’υποθεση εαυτου τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου