ΜΙΑ ΑΠΟΤΡΟΠΑΙΑ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ

24 Αύγουστος 2014, 07:00 | Του Σαββάκη Κ. Σαββίδη

Η ιστορία δυο Προέδρων της Δημοκρατίας
Όταν ένας Πρόεδρος χαρακτηρίζεται από υπερβολική αυτοπεποίθηση και μια δεσπόζουσα προσωπικότητα, αλλά επίσης ένας ο οποίος, όπως φαίνεται, είναι επιφανειακός και επιτήδειος στην προσέγγισή του, μπορεί εύκολα να οδηγήσει τη χώρα σε νέους και μεγαλύτερους κινδύνους…
ΕΝΑΝ ΠΡΟΕΔΡΟ που τον απασχολεί περισσότερο η εικόνα και όχι η ουσία, είναι το χειρότερο που θα μπορούσε να διαδεχθεί το στυλ του «εγωκεντρικού και ανίκανου» που διακατείχε τον προηγούμενο Πρόεδρο

Tο 2008, μετά την αποτυχία του να περάσει τον δικό του προεδρικό υποψήφιο στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, το ΔΗΚΟ είχε κάνει το αδιανόητο, αφού αποφάσισε να υποστηρίξει τον Δημήτρη Χριστόφια, έναν αδιάλλακτο κομμουνιστή με περιορισμένη ικανότητα, να γίνει ο επόμενος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα πέντε χρόνια της εξουσίας του Προέδρου Χριστόφια έχουν προσφέρει στην Κύπρο δύο εκρήξεις.
Η πρώτη, μια φυσική έκρηξη, στο Μαρί, όπου δεκατρία άτομα έχασαν τη ζωή τους και έχει καταστραφεί μερικώς ο κεντρικός ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός της χώρας στο Βασιλικό. Η δεύτερη έκρηξη ήταν στα ίδια τα θεμέλια της οικονομίας της χώρας, η οποία προέκυψε από τη χειρότερη οικονομική διαχείριση των δημοσίων οικονομικών και επίσης ως αποτέλεσμα μιας σχεδόν ολοκληρωτικής έλλειψης επίβλεψης και έλεγχου στο τραπεζικό σύστημα.

Η τραπεζική κρίση είχε χρεωθεί στον Πρόεδρο Χριστόφια και στην ανικανότητα και απροθυμία του να ακολουθήσει συμβουλές, αν και στην πραγματικότητα, η τραπεζική φούσκα υπόβοσκε εδώ και μερικά χρόνια, πριν ακόμα ο Χριστόφιας αναλάβει την εξουσία.

Όπως το Bloomberg Businessweek έγραψε σε μια έκθεσή του στις 21 Μαρτίου 2013, το πρόβλημα ήταν ότι «οι δύο μεγαλύτερες τράπεζες της Κύπρου δεν μπορούσαν να διαχειριστούν την πλημμύρα των καταθέσεων καθώς και οι κυπριακές ρυθμιστικές Αρχές δεν ασκούσαν επαρκώς τους απαιτούμενους έλεγχους». Ωστόσο, σε δημοσκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν λίγο πριν από το τέλος της προεδρικής του θητείας, ο Χριστόφιας ψηφίστηκε ως ο χειρότερος Πρόεδρος που έχει αναλάβει την εξουσία από την ίδρυση της Δημοκρατίας.

Επιπλέον, όταν η Κύπρος ζήτησε τελικά σχέδιο διάσωσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος τον Ιούνιο του 2012, ο Πρόεδρος Χριστόφιας προκάλεσε στασιμότητα στις διαπραγματεύσεις διότι ήταν απρόθυμος να δεχτεί μέτρα όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, διογκώνοντας με αυτόν τον τρόπο το οικονομικό πρόβλημα και αφήνοντας ένα πραγματικό χάος στον διάδοχό του.

Σύντομα μετά την εγκατάστασή της στην εξουσία, παραλαμβάνοντας τη σκυτάλη από την κυβέρνηση του Χριστόφια, η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση Αναστασιάδη βρέθηκε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση αναφορικά με την κατάσταση της οικονομίας και τις επώδυνες επιλογές που τέθηκαν μπροστά της στο περιβόητο Eurogroup τον Μάρτιο 2013.

Ο νέος Πρόεδρος, ακολουθώντας την αγαπημένη του πρακτική τού «γοήτευσε και κέρδισέ τους», είχε δοκιμάσει τα πάντα για να πείσει τους Ευρωπαίους εταίρους μας και τους εκπροσώπους της Παγκόσμιας Τράπεζας ότι κανένα κούρεμα καταθέσεων δεν χρειάζεται να γίνει και ότι, αν έπρεπε να κάνουμε κάτι, θα πρέπει να περιοριστούμε στη «φορολόγηση» όλων των καταθέσεων (συμπεριλαμβανομένων των λογαριασμών αυτών με τα υπόλοιπα κάτω από €100.000, το οποίο ήταν υποχρεωμένος να είναι προστάτης ως επικεφαλής του κράτους που τα είχε εγγυηθεί), με μιαν αποκοπή του ύψους του 9,9%.

Ένας πολύ περίεργος αριθμός πρέπει να ομολογήσω. Είναι σαν κάποια μεγαλύτερη δύναμη να έχει ορίσει ότι αποκοπές πέραν του 10% δεν θα γίνονταν ανεκτές.

Ήταν ένας κακός οιωνός από μια κυβέρνηση και έναν Πρόεδρο που φαίνεται να αρέσκεται να χαράζει πολιτική μέσω δημοσίων σχέσεων. Το πρόβλημα με τέτοιο Πρόεδρο, βεβαίως, είναι ότι σύντομα γίνεται ευάλωτος σε οργανωμένα συμφέροντα που συμβαίνει να έχουν ή με κάποιο τρόπο να μπορούν να εξασφαλίζουν πρόσβαση στο Προεδρικό Μέγαρο. Δυστυχώς, ένας Πρόεδρος που χαρακτηρίζεται από υπερβολική αυτοπεποίθηση και μια δεσπόζουσα προσωπικότητα, αλλά επίσης ένας ο οποίος, όπως φαίνεται, είναι επιφανειακός και επιτήδειος στην προσέγγισή του, μπορεί εύκολα να οδηγήσει τη χώρα σε νέους και μεγαλύτερους κινδύνους.

Και αυτό, δυστυχώς, είναι το τι μπορεί να συμβαίνει αυτήν τη στιγμή.
Το τελευταίο δείγμα προεδρικής μαεστρίας…

ΤΟ τελευταίο δείγμα προεδρικής μαεστρίας μπορεί να προέκυψε από τον ρόλο που ο Πρόεδρος φαίνεται να έχει παίξει σε σχέση με την πρόσφατη είσοδο των αμοιβαίων κεφαλαίων κινδύνου (hedge funds) στις συστηµικές τράπεζές μας.

Για περίπου έξι μήνες, όταν ήμουν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας Κύπρου, είχαμε αποκρούσει εκατοντάδες προσεγγίσεις από hedge funds που προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να εισέλθουν από την πίσω πόρτα και να αποκτήσουν μέρος του χαρτοφυλακίου των δανείων της Τράπεζας σε σημαντικά μειωμένες τιμές. Τους κλείσαμε την πόρτα, γιατί ξέραμε πολύ καλά ότι η Τράπεζα (και η χώρα) δεν μπορούσαν να αντέξουν τέτοιες απώλειες.

Είχαμε, επίσης, μιαν αρκετά καλή ιδέα πώς λειτουργούν τα αμοιβαία κεφάλαια κινδύνου. Βασικά αντλούν το αίμα από τις κυβερνήσεις και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που βρίσκονται σε κίνδυνο, κάνοντας έτσι ένα γρήγορο μεγάλο κέρδος και μετά αποχωρούν.

Αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που η μετά το κούρεμα Κύπρος χρειαζόταν. Κάποιος εμπειρογνώμονας στα χρηματοοικονομικά έχει πει χαρακτηριστικά «χρειαζόμαστε αμοιβαία κεφάλαια να αναλάβουν τις τράπεζές μας, όπως έχουμε ανάγκη τον ιό Έμπολα στην Κύπρο». Φυσικά, όταν κάποιος είναι στην άκρη του γκρεμού προτού πέσει κάτω σε ένα βέβαιο θάνατο, είναι πρόθυμος και ίσως σοφός να αποδεχθεί ένα τρύπιο αλεξίπτωτο που του προσφέρεται.

Τουλάχιστον με αυτόν τον τρόπο, έχει κάποια ευκαιρία να επιβιώσει, έστω και αν υποστεί σοβαρούς τραυματισμούς. Το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε, ωστόσο, είναι γιατί επιτρέψαμε στους εαυτούς μας να φτάσουμε σε αυτό το σημείο; Γιατί, πράγματι, ένας ολόκληρος χρόνος έχει περάσει χωρίς λήψη κάποιων διορθωτικών μέτρων τόσο σε επίπεδο κυβερνήσεως όσο και στο επίπεδο της Τράπεζας; Για παράδειγμα η πρόταση να δημιουργηθεί μια τράπεζα αναπτύξεως να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην αναδιάρθρωση των μεγάλων έργων στην οικονομία ρίχτηκε γρήγορα στον κάδο ανακύκλωσης.
Σε κίνδυνο η χώρα από τα αμοιβαία κεφάλαια

Η ΠΡΟΣΦΑΤΗ προεδρική παρέμβαση εκτυλίχθηκε μετά από αναφορές για ιδιωτικές συναντήσεις στο Προεδρικό Μέγαρο με τον κ. Hourican και κάποιους «υποψήφιους επενδυτές». Αμέσως μετά, και ωσάν το σκηνικό να είχε στηθεί, ακούσαμε τις παραμέτρους της απόκτησης του ελέγχου της ιδιοκτησίας της Τράπεζας Κύπρου από hedge funds σε μια σαφώς διατυπωμένη εντολή από την Κεντρική Τράπεζα και η οποία υποστηρίχτηκε σθεναρά και από τον Υπουργό Οικονομικών.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι τα αμοιβαία κεφάλαια έχουν καταφέρει τώρα θριαμβευτικά, και ως σωτήρες, να εισέλθουν στην Τράπεζα Κύπρου μέσω της κύριας εισόδου, αλλά πολύ ύποπτα, μέσω και με τη βοήθεια του Προεδρικού.

Ο Πρόεδρός μας, και, στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι από τους πολιτικούς που αντιτίθενται τώρα στο νέο και απολύτως απαραίτητο νομοθετικό σχέδιο που θα επιτρέπει μια σχετικά γρήγορη ρευστοποίηση υποθηκευμένων περιουσιακών στοιχείων που τυγχάνει να εξασφαλίζουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια, απέτυχαν να κατανοήσουν πώς λειτουργούν τα αμοιβαία κεφάλαια κινδύνου και ότι είναι πραγματικά σε κίνδυνο για τη χώρα με αυτήν την εξέλιξη.
Τι πρέπει να γνωρίζουν οι πολιτικοί για τις εκποιήσεις

ΟΠΩΣ ο κ. Hourican και το νέο αφεντικό της Τράπεζας Κύπρου, Wilbur Ross, ήταν τόσο γρήγοροι να επισημάνουν σε άρθρα στον τοπικό Τύπο, σχεδόν σαν να ήταν προετοιμασμένοι γι' αυτό, δεν είναι πρόθεσή τους να προβούν σε άμεσες εκποιήσεις υποθηκών.

Τους πιστεύω. Στην πραγματικότητα, η πραγματική απειλή είναι από την πώληση του δανειακού χαρτοφυλακίου της Τράπεζας, η οποία στη συνέχεια θα πωληθεί πακέτο σε επενδυτές. Αλήθεια, αν ήταν δυνατόν για επενδυτικές τράπεζες να πράξουν κάτι τέτοιο στις Ηνωμένες Πολιτείες με πακέτα από «sub-prime» δάνεια (υψηλού κινδύνου), πόσο πιο εύκολο θα είναι να κάνουν το ίδιο με καλά εξασφαλισμένα δάνεια που πολύ πιθανό να κερδίσουν σημαντική αξία κατά τα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια;

Κάτι τέτοιο δεν θα λάβει χώραν προτού η Τράπεζα περάσει επιτυχώς τα stress tests και γίνει πλήρες μέλος του νέου δικτύου τραπεζών που θα επιβλέπεται κατ’ ευθείαν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Με αυτόν τον τρόπο, θα είναι δυνατόν να απορροφηθούν οι απώλειες που η Τράπεζα αναπόφευκτα θα υποστεί από την πώληση μέρους του δανειακού χαρτοφυλακίου της σε σημαντικά μειωμένες τιμές διότι η ΕΚΤ και η κυπριακή Κυβέρνηση θα πρέπει να αναλάβουν τη νέα αναγκαία κεφαλαιακή ενίσχυσή της.

Σύντομα, μετά το ξεπούλημα των δανείων υποθέτω τα hedge funds θα προχωρήσουν και στην πώληση των μετοχών τους στην Τράπεζα Κύπρου βάζοντας έτσι πλώρη για να «σώσουν» άλλες χώρες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στον κόσμο «που τους έχουν ανάγκη». Η εκποίηση των υποθηκών θα γίνει σταδιακά, ώστε να καλύψει τους τόκους των κατόχων ομολόγων, με τις μεγαλύτερες πωλήσεις να λαμβάνουν χώραν ίσως σε 3-5 χρόνια, όταν, καθώς περιμένουν, οι τιμές των ακινήτων στην Κύπρο θα ανακτήσουν αξία που θα επιφέρει έτσι ένα σημαντικό μεγάλο κέρδος γι' αυτούς.

Αυτό που διακυβεύεται στην πραγματικότητα είναι ότι αυτή η μεταφορά πλούτου θα πάει εκτός Κύπρου. Ακόμη και στην περίπτωση που η Τράπεζα εκποιεί τις υποθήκες η ίδια ή ακόμη με τη δημιουργία εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (Asset Management Company) στην Κύπρο, η αξία θα παραμείνει σε μεγάλο βαθμό στη χώρα.

Αυτός είναι ο βασικός κίνδυνος που οι πολιτικοί μας πρέπει να γνωρίζουν και να σκέφτονται τρόπους για να τον περιορίσουν και να διαχειριστούν. Κατά τη γνώμη μου, αντί να ζητούν πολλές αλλαγές στο νέο νομοσχέδιο, που δεν είναι καν εφικτές για να μην πω επιθυμητές, όπως παραδείγματος χάριν η φαεινή ιδέα να υποχρεώνεται η Τράπεζα που εκποιεί ένα ακίνητο να χαρίζει ολόκληρο το οφειλόμενο πόσο του δάνειου, οι πολιτικοί ηγέτες θα ήταν πολύ καλύτερα να προσπαθήσουν να αντιληφθούν και να προβλέψουν τι είναι πιθανό να συμβεί και να σκεφτούν τρόπους να περιφρουρήσουν τα συμφέροντά μας και να αμβλύνουν τις επιπτώσεις από αυτό για τον λαό της Κύπρου.

Για παράδειγμα, μια απλή τροποποίηση στη νέα νομοθεσία μπορούσε να περιορίσει σημαντικά τη δυνατότητα μιας Τράπεζας να πωλήσει υφιστάμενα δάνεια εκτός του δικτύου τραπεζών (μια λογική διεκδίκηση με βάση τη σύμβαση του δανειστή-δανειολήπτη) και θα βοηθούσε αρκετά έτσι προς την επίτευξη του στόχου για περιορισμό της αποξένωσης, για να μην πω λεηλάτησης, κυπριακής ιδιοκτησίας.

Το πικρό συμπέρασμα είναι ότι όταν ένας Πρόεδρος δεν μπορεί να κρίνει τον χαρακτήρα και τις πραγματικές προθέσεις των ανθρώπων γύρω του, ή να αξιολογεί την πραγματική κατάσταση της χώρας, και επιτρέψτε μου να προσθέσω, ένας που προφανώς τον απασχολεί περισσότερο η εικόνα και όχι η ουσία, είναι το χειρότερο που θα μπορούσε να διαδεχθεί το στυλ του «εγωκεντρικού και ανίκανου» που διακατείχε τον προηγούμενο Πρόεδρο. Η χώρα δεν μπορεί να επιβιώσει διαδοχικά δύο καταστροφικούς Πρόεδρους. Δεν νομίζω ότι καμία χώρα θα το άντεχε.
ΣΑΒΒΑΚΗΣ Κ. ΣΑΒΒΙΔΗΣ
Οικονομολόγος,
που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων.
Ήταν πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και έχει
διατελέσει τακτικός Επισκεπτόμενος Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ,
και πιο πρόσφατα στο Πανεπιστήμιο Queen's του Καναδά.