<<Τι πρέπει να προσέξουμε στο Κυπριακό>>

Του Ανδρέα Θεοφάνους

Τις τελευταίες βδομάδες καλλιεργείται ένα κλίμα ότι ενδεχομένως να βρισκόμαστε πολύ κοντά σε λύση του Κυπριακού παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αρκετά ακανθώδη ζητήματα στα οποία δεν έχει γεφυρωθεί το χάσμα.  Ένα από αυτά είναι κατά πόσον η λύση θα κατοχυρώνει τη συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας ή θα οδηγεί στη δημιουργία ενός νέου κράτους με παρθενογένεση. 

Τυχόν εποικοδομητικές ασάφειες, όπως το θέμα της συνέχειας του νόμιμου κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν μπορούν να αφήνονται να αιωρούνται, ιδίως όταν υφίσταται ένα πολύ ταραχώδες περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον. Σημειώνεται επίσης ότι η ΕΕ βιώνει σήμερα μια μεγάλη κρίση και δεν θα πρέπει να καλλιεργούνται υπερβολικές προσδοκίες.

Στο θέμα των εγγυήσεων δεν ενδείκνυται να υπάρξει το ίδιο σύστημα που συνέβαλε στην καταστροφική πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας.  Στη σημερινή συγκυρία δεν μπορούμε επίσης να αγνοήσουμε το γεγονός ότι τα δημογραφικά ζητήματα, με την ευρεία έννοια του όρου, συνδέονται και με την ασφάλεια.  Και επειδή το πολιτικό σύστημα της Κύπρου όλα αυτά τα χρόνια υπογραμμίζει τη θέση για εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου χωρίς παρεκκλίσεις θα πρέπει να επανατοποθετηθούμε στο ζήτημα αυτό.  Υπενθυμίζεται ότι η Μάλτα, λόγω του μικρού της μεγέθους, είχε εξασφαλίσει παρεκκλίσεις. Και η Κύπρος νομιμοποιείται να έχει απαιτήσεις για την προστασία της δημογραφικής και της πολιτισμικής της ταυτότητας.

Πέραν τούτων ιδιαίτερη σημασία δίδεται στα θέματα διακυβέρνησης, πολιτικής οικονομίας και νομιμοποίησης. Για χρόνια τώρα καλλιεργήθηκε η εντύπωση ότι οποιαδήποτε λύση του Κυπριακού θα συνιστούσε βελτίωση του status quo. Με το ίδιο σκεπτικό αναπτύχθηκε και η εκτίμηση ότι οποιαδήποτε λύση του Κυπριακού συνεπάγεται οικονομικά οφέλη.  Οι υποθέσεις αυτές είναι λανθασμένες, επιπόλαιες και επικίνδυνες. Η πραγματικότητα είναι ότι το περιεχόμενο μιας λύσης θα επηρεάσει καθοριστικά τη βιωσιμότητα, τη σταθερότητα αλλά και τις οικονομικές προοπτικές.  Μια λύση του Κυπριακού προφανώς θα εμπεριέχει θετικές αλλά και αρνητικές προεκτάσεις στο οικονομικό πεδίο - το θέμα είναι πού θα βαρέσει η ζυγαριά περισσότερο.  Πάντως θα είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να αντέξει η Κύπρος με τρεις κυβερνήσεις - ακόμα και στην περίπτωση που θα υπάρξουν μεγάλες επενδύσεις και οικονομικά οφέλη ως αποτέλεσμα της ανοικοδόμησης. 

Η Κύπρος θα αντιμετωπίσει σοβαρά δημοσιονομικά προβλήματα με λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, δεδομένου του τρικέφαλου κράτους το οποίο εμπεριέχεται σε αυτό το μοντέλο.  Επιπρόσθετα, θα είναι πολύ δύσκολο να ικανοποιούνται οι προϋποθέσεις που πηγάζουν από τη συμμετοχή στην Ευρωζώνη. Ούτως ή άλλως το διοικητικό κόστος της ομοσπονδίας είναι ψηλό.  Ως εκ τούτου το ζητούμενο είναι η αναζήτηση ενός ομοσπονδιακού υποδείγματος που να καθιστά το κόστος υποφερτό και βιώσιμο.  Οι Ελληνοκύπριοι φορολογούμενοι θα είναι πιο πρόθυμοι να υπομείνουν θυσίες εάν υπάρχει ένα όραμα για μια κοινή πατρίδα. Στην απουσία μιας πραγματικά ενοποιητικής προοπτικής θα είναι πολύ δύσκολο να περιορισθεί η δυσφορία τους.

Είναι αδύνατο για το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος, με βάση τα υφιστάμενα δεδομένα, να λειτουργήσει κάτω από τους αυστηρούς όρους της Ευρωζώνης.  Άλλωστε αυτό είναι ήδη πολύ δύσκολο για ολοένα και περισσότερες χώρες της Νότιας Ευρώπης.  Επισημαίνεται επίσης ότι ο ευρύτερος χρηματοπιστωτικός τομέας στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της Κύπρου αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και ενδεχομένως να υπάρξουν ανάγκες για ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών. 

Θα πρέπει επίσης να αξιολογήσουμε τα περιουσιακά ζητήματα κατανοώντας ότι με τα σημερινά δεδομένα είναι αδύνατο να εξευρεθούν οι απαιτούμενοι πόροι για τις αποζημιώσεις.  Ήδη διάφορες πηγές θεωρούν ότι με τους πιο συντηρητικούς υπολογισμούς θα χρειασθούν πέραν των €15 δισεκατομμυρίων, χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψιν επιπρόσθετοι πόροι που ενδεχομένως θα επιστρατευθούν για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των χρηστών των κατεχόμενων περιουσιών.

Δεν πρέπει επίσης να αγνοούμε τα βασικά ζητήματα που είναι σημαντικά για τη νομιμοποίηση της λύσης.  Μεταξύ άλλων, είναι καθοριστικής σημασίας να υπάρχει έστω και ένα μικρό πλαίσιο κοινών αρχών και επιδιώξεων μεταξύ των δύο κοινοτήτων, ως επίσης και η αίσθηση ότι η νέα προσπάθεια για ειρηνική συμβίωση θα έχει προοπτική επιτυχίας.  Γι’ αυτό θα απαιτηθεί ο σεβασμός της κυριαρχίας, ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας από άλλες χώρες και ιδίως από την Τουρκία.

Εν κατακλείδι, είναι καθοριστικής σημασίας να εξετασθούν εις βάθος όλα τα ζητήματα και να προκριθεί ένα περίγραμμα λύσης το οποίο να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για οικονομική βιωσιμότητα αφ’ ενός και ειρηνική συνεργασία αφ’ ετέρου.  Στα πλαίσια αυτά είναι δυνατό να υπάρξει μια εξελικτική διαδικασία.  Ταυτόχρονα, είναι επίσης σημαντικό να ομαλοποιηθούν οι σχέσεις με την Τουρκία και η Άγκυρα να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία.

*Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων.