Το αποπροσανατολιστικό «τίς πταίει;» της κομματοκρατίας

 Χρήστος Ιακώβου

Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών

Το γνωστό άρθρο του Χαριλάου Τρικούπη «Τις Πταίει;» αποτελεί ένα σημαδιακό κείμενο για την ιστορία του νεοελληνισμού.  Έκτοτε η επανάληψή αυτού του ερωτήματος μετατρέπει την ιστορία ως φάρσα και ενίοτε ως τραγωδία. Για τη δε Κυπριακή πραγματικότητα αντανακλά ένα νοσηρό σύνδρομο που ρυθμίζει τις σχέσεις της κυπριακής κοινωνίας με την κυπριακή κρατική ιδιαιτερότητα. Θα πρόσθετα ότι αυτό αποτελεί και τυπικό ψυχολογικό σύνδρομο μιας κοινωνίας που διέρχεται κρίση θεσμών και αξιών και, κατά συνέπεια, ευρίσκεται σε παρακμή. 

Γράφω αυτές τις σκέψεις με αφορμή την εικόνα που εκπέμπει η πολιτική μας ζωή τα τελευταία χρόνια και η οποία που δικτατορεύεται από την κομματοκρατία. Γράφω αυτές τις σκέψεις για να μεταδώσω την πίστη ότι κανένας δεν μπορεί να μένει αμέτοχος σε ό,τι συμβαίνει γύρω του.  Ενδοκυβερνητική σύγχυση, επίδειξη αδυναμίας διαχείρισης της κρίσης, καθυστέρηση στην ενεργοποίηση των μηχανισμών διερεύνησης των αιτιών και των ενόχων της κρίσης,  κομματικώς εκατέρωθεν προκλητική διάθεση διεύρυνσης του πεδίου των ευθυνών με την ταυτόχρονη άρνηση δημόσιας απολογίας για τα εξόφθαλμα γεγονότα αλλά και την τρέχουσα πολυεπίπεδη καθημερινή δυσχέρεια.

Η τρέχουσα δυσχερής πραγματικότητα δεν είναι ούτε ένα περιστασιακό γεγονός ούτε μπορεί  να διαχωριστεί από το γενικότερο πολιτικό γίγνεσθαι της διαχρονικής δράσης της  κομματοκρατίας. Εγγράφεται στη λογική τόσο των διλημμάτων όσο και των αδιεξόδων διαχείρισης των πολιτικών πραγμάτων στη χώρα μας. Το κρυφτό πίσω από καθυστερημένες νομικές διαδικασίες με τις ταυτόχρονες ανερυθρίαστες δηλώσεις του τύπου «οι άλλοι έκαναν χειρότερα» και «δεν φταίμε μόνο εμείς αλλά και άλλοι πέραν της κυβέρνησης» δεν προκαλούν μόνο το λαϊκό αίσθημα, σε μία περίοδο τεταμένης ευαισθησίας για την εθνική τραγωδία, αλλά συνιστούν πολιτική παθογένεια του τρόπου με το οποίο η κομματοκρατία εκλαμβάνει τη σχέση της με τους πολίτες. Μίας πλαδαρουμένης κομματοκρατίας, η οποία ταύτισε την πολιτική εξουσία με τον υλισμό και την ιδιοτέλεια, κατέστη το ευάγωγο όχημα μεταφοράς της διαφθοράς και στηρίχθηκε σε «αξίες» όπως τα προσωπεία, οι παντομίμες, τα ακριβά κοστούμια και της ήσσονος προσπάθειας.

Αναμφίβολα, η ιστορική πορεία της νεωτερικής μας κρατικής εμπειρίας είναι μία αφόρητα τραγική αποτυχία και δεν είναι κάτι που αφορά αποκλειστικά την σημερινή κυβέρνηση. Η σημερινή, όμως, εικόνα γεννά απόγνωση: Το ευρωπαϊκό όνειρο εξατμίζεται λόγω της εξελισσομένης δυσχέρειας της οικονομίας, η Κυπριακή Δημοκρατία, συρρικνωμένη στο περιθωριακό της κρατίδιο, τελευταίο καταφύγιο της αξιοπρέπειάς της και με ανίατα τα συμπτώματα ενός επαρχιώτικου αρχοντοχωριατισμού, βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στην ανυποληψία.   Εκλιπαρούμε αξιοπρέπεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και το ψευδοκράτος, με την Τουρκία να μας υπενθυμίζει τους αυτονόητους και ευδιάκριτους στρατηγικούς της στόχους στην Κύπρο. 

Τις πταίει; Ψάχνουν κάποιοι ρητορεύοντας να εντοπίσουν τους ενόχους στις λεπτομέρειες, στο 1974, στον επαναπροσδιορισμό της λογικής, με γενικόλογους καταλογισμούς που μοιάζουν να διαχέουν σε όλους μας τις ευθύνες, ενώ στην ουσία τους δίνουν το άλλοθι μιας απατηλής ψευδαίσθησης. Όποιος υπομιμνήσκει τα αυτονόητα ή αμφισβητεί τα θεωρούμενα ως δεδομένα από την κομματοκρατία λογαριάζεται προβληματικός, εθνικιστής, εχθρός της δημοκρατίας και τα παρόμοια αισχρά φληναφήματα.

Η λογική του περιχαρακωμένου φρουρίου, η καθημερινή κροταλίζουσα αντίδραση και συνάμα αυταρέσκεια της κομματικής ρητορικής, τα παιδαριώδη επιχειρήματα, οι ενδοκυβερνητικές και αντιπολιτευτικές φαγωμάρες, οι θριαμβολογίες για πολιτικές υποθηκεύσεις (βλ. μνημόνιο) αποτελούν συμπτώματα πολυεπίπεδης κρίσης και εκπεσμού. Προσβάλλουν την νοημοσύνη, την κριτική σκέψη και ασελγούν στην προσωπική αξιοπρέπεια του ελευθέρως και στοιχειωδώς σκεπτόμενου πολίτη και των παιδιών του.

Γι' αυτό, μόνο μία αγανακτισμένη κοινωνία που υπόκειται στον εξευτελισμό μπορεί να προκαλέσει εκπλήξεις ανάκαμψης και διεξόδου από το αδιέξοδο. Μια κοινωνία αδιάφορη ή συμφιλιωμένη με τον εκπεσμό της, ποτέ. Κοινωνίες που δεν μπορούν να κυνηγήσουν ένα όραμα είναι καταδικασμένες σε αργό θάνατο, και όσο πιο αργός είναι ο θάνατος άλλο τόσο πιο επώδυνα βιώνεται.