<<Η επίμονη παγκόσμια αδυναμία είναι η νέα πραγματικότητα>>

Οι επενδυτές έχουν καλούς λόγους να είναι εκνευρισμένοι, σημειώνει ο γνωστός οικονομολόγος

Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι προκάλεσε την πτώση των μετοχών την Παρασκευή και τι θα μπορούσε αυτή να σημαίνει για το μέλλον, σημειώνει ο Paul Krugman σε άρθρο του στους «Irish Times».Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, κάθε προσπάθεια να εξηγήσεις καθημερινά τις κινήσεις των μετοχών είναι συνήθως ανόητη: μια σε πραγματικό χρόνο έρευνα στο κραχ των μετοχών το 1987 δεν βρήκε καμία ένδειξη σχετικά με τους εξορθολογισμούς που ανέφεραν μετά το γεγονός οικονομολόγοι και δημοσιογράφοι, αλλά αντιθέτως ότι ο κόσμος πωλούσε επειδή οι τιμές υποχωρούσαν.
Ωστόσο, ακόμη οι επενδυτές είναι εμφανώς εκνευρισμένοι και έχουν καλούς λόγους γι' αυτό.
Τα οικονομικά νέα από τις ΗΠΑ έχουν υπάρξει θετικά, αν και όχι σημαντικά θετικά τελευταία, όμως το σύνολο του κόσμου φαίνεται εξαιρετικά επιρρεπής στα ατυχήματα.
Για επτά και πλέον χρόνια, ζήσαμε μια παγκόσμια ανάπτυξη που κλυδωνίζεται από τη μια κρίση στην άλλη.
Κάθε φορά, ένα μέρος του κόσμου φαίνεται να στέκεται στα πόδια του και κάποιο άλλο σκοντάφτει.
Η Αμερική δεν μπορεί να απομονώσει τον εαυτό της από αυτές τις παγκόσμιες πληγές.
Όμως, γιατί η παγκόσμια οικονομία συνεχίζει να σκοντάφτει;
Επιφανειακά, φαίνεται ότι είχαμε μια αξιοσημείωτη έλλειψη τύχης.
Στην αρχή ήταν η κατάρρευση της στεγαστικής αγοράς και η τραπεζική κρίση που προκάλεσε.
Έπειτα, καθώς φαινόταν ότι τα χειρότερα πέρασαν, η Ευρώπη εισήλθε σε μια κρίση χρέους και μια διπλή ύφεση.
Η Ευρώπη εν τέλει πέτυχε μια επισφαλή σταθερότητα και άρχισε να αναπτύσσεται ξανά, όμως τώρα βλέπουμε μεγάλα προβλήματα στην Κίνα και σε άλλες αναδυόμενες αγορές.
Όμως, όλα αυτά δεν είναι απλώς μια σειρά από μη σχετιζόμενα ατυχήματα, αντιθέτως αυτό που βλέπουμε είναι τι συμβαίνει όταν τόσο πολύ χρήμα κυνηγά τόσο λίγες επενδυτικές ευκαιρίες.
Περισσότερο από μία δεκαετία πριν, ο Ben Bernanke είχε υποστηρίξει ότι το φουσκωμένο εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ ήταν αποτέλεσμα, όχι εσωτερικών παραγόντων, αλλά μιας «παγκόσμιας εξοικονόμησης χρημάτων»: ένα τεράστιο περίσσευμα αποταμιεύσεων όσον αφορά τις επενδύσεις στην Κίνα και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, οδηγούμενο εν μέρει από τις αντιδράσεις στην ασιατική κρίση της δεκαετίας 1990, που έρρεε στις ΗΠΑ σε αναζήτηση αποδόσεων.
Ανησυχούσε σχετικά με το γεγονός ότι οι εισροές κεφαλαίων κατευθύνονταν όχι σε επιχειρηματικές επενδύσεις, αλλά στην αγορά ακινήτων: προφανώς, θα έπρεπε να ανησυχήσει περισσότερο, όπως κάποιοι από εμάς…
Όμως, ο υπαινιγμός του ότι η άνθηση της αμερικανικής αγοράς ακινήτων προκλήθηκε εν μέρει από την αδυναμία των ξένων οικονομιών, ακόμη φαίνεται να ισχύει.
Βεβαίως, η άνθηση αυτή εξελίχθηκε σε φούσκα, η οποία προκάλεσε τεράστιες ζημίες όταν έσκασε.
Επιπλέον, αυτό δεν ήταν το τέλος της ιστορίας, υπήρξε επίσης μια πλημμύρα κεφαλαίων από τη Γερμανία και άλλες βορειοευρωπαϊκές χώρες στην Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα.
Αυτό επίσης εξελίχθηκε σε φούσκα, που όταν έσκασε το 2009-2010 οδήγησε στην ευρωπαϊκή κρίση, μια ιστορία που ακόμη δεν έχει τελειώσει.

Νέες φούσκες

Με την Αμερική και την Ευρώπη να μην αποτελούν πλέον ελκυστικούς προορισμούς, το παγκόσμιο περίσσευμα συνέχισε να αναζητά νέες φούσκες για να φουσκώσει.
Τις βρήκε στις αναδυόμενες αγορές, οδηγώντας νομίσματα όπως αυτό της Βραζιλίας, το ρεάλι, σε μη βιώσιμα υψηλά.
Αυτό δεν μπορούσε να κρατήσει και τώρα είμαστε στο μέσον μιας κρίσης των αναδυόμενων αγορών.
Πού θα οδηγηθεί τώρα το παγκόσμιο περίσσευμα; Πίσω στην Αμερική, όπου νέες εισροές ξένων κεφαλαίων έχουν οδηγήσει το δολάριο σε άνοδο, απειλώντας να καταστήσουν τη βιομηχανία της μη ανταγωνιστική.
Τι προκαλεί αυτό το παγκόσμιο περίσσευμα; Πιθανώς ένα μείγμα παραγόντων.
Ο πληθυσμός σε παγκόσμιο επίπεδο μειώνεται και παρά την τελευταία λέξης τεχνολογία, δεν φαίνεται να αυξάνεται ούτε η παραγωγικότητα ούτε να υπάρχει αυξημένη ζήτηση για επιχειρηματικές επενδύσεις.
Η ιδεολογία της λιτότητας έρχεται να προσθέσει επιπλέον προβλήματα στα ήδη υφιστάμενα.
Επίσης, ο χαμηλός πληθωρισμός ανά τον κόσμο, που σημαίνει χαμηλά επιτόκια ακόμη και όταν οι οικονομίες αναπτύσσονται, έχει μειώσει τα περιθώρια μείωσε των επιτοκίων όταν οι οικονομίες υποχωρούν.
Παρά το όποιο μείγμα παραγόντων, αυτό που τώρα έχει σημασία είναι ότι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους την πιθανότητα οι μεγάλες αποταμιεύσεις και η επίμονη παγκόσμια αδυναμία να είναι ο νέος κανόνας.

Ειδικά συμφέροντα

Η αίσθησή μου είναι, σημειώνει ο Paul Krugman, ότι υπάρχει μια βαθιά ριζωμένη απροθυμία, ακόμη και μεταξύ των εκλεπτυσμένων αξιωματούχων, να αποδεχθούν αυτή την πραγματικότητα.
Εν μέρει αυτό οφείλεται σε ειδικά συμφέροντα: η Wall Street δεν θέλει να ακούσει ότι ένας ασταθής κόσμος απαιτεί ισχυρούς οικονομικούς κανονισμούς και πολιτικοί, που θέλουν να σκοτώσουν το κράτος πρόνοιας, δεν θέλουν να ακούσουν ότι οι κυβερνητικές δαπάνες και το χρέος δεν είναι προβλήματα του τρέχοντος περιβάλλοντος.
Υπάρχει, όμως, και ένα είδος συναισθηματικής προκατάληψης έναντι της ίδιας της έννοιας του παγκόσμιου περισσεύματος κεφαλαίων.
Πολιτικοί και τεχνοκράτες θέλουν να βλέπουν τους εαυτούς τους ως σοβαρούς ανθρώπους που κάνουν δύσκολες επιλογές, όπως να περικόπτουν δημοφιλή προγράμματα και να αυξάνουν τα επιτόκια.
Δεν τους αρέσει να τους λένε ότι είμαστε σε έναν κόσμο όπου φαινομενικά σκληρές πολιτικέ θα κάνουν τα πράγματα χειρότερα.
Όμως είμαστε σε έναν τέτοιο κόσμο και θα το κάνουν…

Μεταφραστική επιμέλεια: Ελένη Κάτσουρα