<<Θα μπορούσε η Ελλάδα να γίνει Νορβηγία;>>
του Δημήτρη Δελεβέγκου
Σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις, από την είσοδο της χώρας στον αστερισμό του Μνημονίου του Γιώργου Α. Παπανδρέου, του Λουκά Παπαδήμου, του Αντώνη Σαμαρά και του Αλέξη Τσίπρα, έχουν λοξοκοιτάξει προς το μοντέλο οικονομικής διακυβέρνησης στο οποίο έχει στηριχθεί το οικονομικό «θαύμα» της Νορβηγίας. Το νορβηγικό μοντέλο «που συνδυάζει το κοινωνικό κράτος με την ανταγωνιστικότητα», όπως είχε αναφέρει το 2010 ο Γ. Παπανδρέου και το οποίο επιδιώκει να ακολουθήσει ο αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης, Δημήτρης Στρατούλης, για να βρει πόρους για τα ασφαλιστικά ταμεία, διατήρησε τη Νορβηγία σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, όταν η υπόλοιπη Ευρώπη βυθιζόταν στην ύφεση. Ενδεικτικά, από το 2009 έως και το 2014 η σκανδιναβική χώρα έχει παρουσιάσει ρυθμούς ανάπτυξης διαρκώς μεγαλύτερους (με εξαίρεση τα έτη 2010 και 2011) – σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρωζώνη.
Οι 10 εντολές
Το φθινόπωρο του 2014 ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος, Γιάννης Μανιάτης, είχε δηλώσει, με αφορμή την κύρωση των τριών πρώτων συμβάσεων για εξόρυξη υδρογονανθράκων σε Πατραϊκό, Κατάκολο και Ιωάννινα, ότι τα έσοδα από την αξιοποίηση των όποιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων θα κατευθυνθούν στο ελληνικό Δημόσιο, και πάνω από 70% στα ασφαλιστικά ταμεία, κατά το νορβηγικό πρότυπο. Η κίνηση αυτή αποτελεί μια καλή αφετηρία, όπως αναφέρουν οι ειδικοί, αλλά, δεδομένου του ιδιαίτερα αργού ρυθμού προόδου στο μέτωπο της αξιοποίησης των εγχώριων πετρελαϊκών κοιτασμάτων, απέχει παρασάγγας από την «ελληνοποίηση» του νορβηγικού μοντέλου.
- Η αξιοποίηση των υδρογονανθράκων θα πρέπει να αποφέρει όφελος για ολόκληρο το έθνος.
- Τα αποθέματα πετρελαίου ανήκουν σε ολόκληρο τον νορβηγικό λαό.
- Το κράτος διατηρεί την «option» της επανάκτησης των δικαιωμάτων εξόρυξης.
Τι προβλέπουν οι 10 εντολές;
1. Τη διασφάλιση κρατικού ελέγχου και επίβλεψης σε ολόκληρη την υφαλοκρηπίδα της χώρας, με στόχο τα πετρελαϊκά αποθέματα να συμβάλουν στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου της κοινωνίας.
2. Οι όποιες ανακαλύψεις θα πρέπει να τύχουν τέτοιας εκμετάλλευσης, ώστε να εξασφαλίζεται η ανεξαρτησία της χώρας σε θέματα ενέργειας και να μην εξαρτάται από άλλους για παροχή αργού πετρελαίου.
3. Ενδεχόμενη νέα επιχειρηματική δραστηριότητα πρέπει να αναπτυχθεί με βάση το πετρέλαιο. Βάσει της αρχής αυτής, όπως σημειώνει ο κ. Πιτατζής, ιδρύθηκε η Statoil, το Oil Directorate και μεγάλος αριθμός εταιρειών διαχείρισης λιμένων, διεξαγωγής σεισμικών ερευνών κ.λπ.
4. Η ανάπτυξη του τομέα του πετρελαίου πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη άλλες εμπορικές δραστηριότητες και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
5. Η καύση εκμεταλλεύσιμου αερίου στην υφαλοκρηπίδα επιτρέπεται μόνο σε περιορισμένες περιόδους δοκιμών. Σήμερα, η καύση (flaring) επιτρέπεται μόνο για λόγους ασφάλειας, ενώ ο κλάδος του πετρελαίου υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους σε σχέση με τις εκπομπές αερίων.
6. Το πετρέλαιο από τη νορβηγική υφαλοκρηπίδα πρέπει, κατά κανόνα, να φτάνει σε νορβηγικό έδαφος, με εξαίρεση ειδικές περιπτώσεις κοινωνικοπολιτικών παραμέτρων, που δικαιολογούν διαφορετική λύση. Η αγορά αερίου διεθνώς είναι στραμμένη προς τη Νορβηγία, η οποία καλύπτει σχεδόν το 20% της ευρωπαϊκής κατανάλωσης. Αγωγοί φτάνουν μέχρι τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο και τη Γαλλία. Παράλληλα, εργοστάσιο LNG παράγει αέριο, το οποίο μεταφέρεται σε Βραζιλία, ΗΠΑ, Νότια Κορέα, Τουρκία και αλλού.
7. Η πολιτεία λειτουργεί συντονιστικά, ώστε να διασφαλίζονται τα νορβηγικά συμφέροντα στην πετρελαϊκή βιομηχανία. Παράλληλα, αναπτύσσει μια ολοκληρωμένη νορβηγική κοινότητα με εθνικούς και διεθνείς στόχους.
8. Ο ρόλος της κρατικής εταιρείας πετρελαίου είναι να διασφαλίζει τα εμπορικά συμφέροντα της Νορβηγίας και να επιδιώκει τη συνεργασία μεταξύ τοπικών και διεθνών ενδιαφερόμενων μελών στην αγορά πετρελαίου. Στο πλαίσιο αυτό, το 1985 δημιουργήθηκε το σύστημα State’s Direct Financial Interest, μέσω του οποίου το κράτος κατέχει μερίδιο σε πολλά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
9. Εφαρμογή σχεδίου για την περιοχή βορείως του 62ου παράλληλου, προκειμένου να μην επηρεαστεί ο σημαντικός τομέας της αλιείας αλλά και για να διασφαλιστούν οι πολιτικές σχέσεις με τη Ρωσία, όπου και γίνεται διαμοιρασμός των αποθεμάτων.
10. Οι νορβηγικές ανακαλύψεις πετρελαίου να επιφέρουν νέα δεδομένα στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Ως αποτέλεσμα, δημιουργήθηκε πολιτική σταθερότητα και έλαβε χώρα σειρά διμερών και πολυμερών συμφωνιών πώλησης αερίου.
Πώς τα κατάφεραν...
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το 2014 ήταν ακόμα μία χρονιά κατά την οποία η νορβηγική οικονομία εξακολούθησε να καλπάζει: ο ρυθμός ανάπτυξης των εισοδημάτων συνεχίστηκε, ενώ η ανισότητα, η ανεργία και ο πληθωρισμός παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα. Η χώρα σε επίπεδο εσόδων –μη προερχόμενων από το πετρέλαιο– ως ποσοστό του ΑΕΠ μαζί με την Νορβηγία βρίσκεται στην κορυφή της σχετικής κατάταξης του ΟΟΣΑ, ενώ καταλαμβάνει την έβδομη μεγαλύτερη θέση (εάν αφαιρεθούν τα έσοδα από το GPFG).
Σήμερα, τα έσοδα από τον πετρελαϊκό κλάδο αντιστοιχούν περίπου στο 14% και 17% του συνολικού ΑΕΠ και αυτού από το οποίο εξαιρούνται οι δραστηριότητες επεξεργασίας πετρελαίου και φυσικού αερίου, αντίστοιχα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, τα υψηλά ετήσια έσοδα της τάξης των 36 δισ. ευρώ από τον θησαυρό των πετρελαίων έφεραν αντιμέτωπη τη χώρα με την «κατάρα των πλουτοπαραγωγικών πηγών». Χώρες, δηλαδή, με μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως το πετρέλαιο, τείνουν να εμφανίζουν χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, συγκριτικά με άλλα κράτη με λιγότερες φυσικές πηγές. Τι μέτρα έλαβε η Νορβηγία για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο αυτό;
Θέσπισε συγκεκριμένους κανόνες, αφενός για τη χρήση των ετήσιων εσόδων από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου και αφετέρου για τα συσσωρευμένα έσοδα. Έτσι, οι πρόσοδοι που προέρχονται είτε από τη φορολόγηση της εκμετάλλευσης των αποθεμάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου είτε από τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του κράτους κατευθύνονται στο κρατικό συνταξιοδοτικό fund που υλοποιεί επενδύσεις εκτός Νορβηγίας. Περιττό να αναφερθεί ότι το είδος των τοποθετήσεων του fund είναι συγκεκριμενοποιημένο και θα πρέπει να αντιστοιχεί κατά 60% σε μετοχές, 35%-40% σε ομόλογα και έως 5% σε ακίνητη περιουσία.
Η φορολογία
Στις επιχειρήσεις εφαρμόζεται ενιαίος φορολογικός συντελεστής 27% επί της κερδοφορίας και των κεφαλαιακών κερδών, ενώ η φορολογία για τις πετρελαϊκές δραστηριότητες, που διέπεται από ειδικό φορολογικό καθεστώς (petroleum tax act), εξαρτάται από το εάν αυτές λαμβάνουν χώρα εκτός γεωγραφικών συνόρων ή επί νορβηγικού εδάφους. Πάντως, η εξερεύνηση και παραγωγή πετρελαίου υπόκειται σε φόρο 51%, επιπρόσθετο του ενιαίου συντελεστή 27%, δηλαδή, ο συντελεστής είναι 78%. Ωστόσο, προβλέπονται γενναίες φοροαπαλλαγές, όπως συνολική μείωση φόρου 22% κατά την πρώτη τετραετία της επένδυσης, με τον συντελεστή να προσαρμόζεται, μεταξύ άλλων, βάσει των κεφαλαιουχικών δαπανών. Αλλά και απομείωση σε ποσοστό 78% επί του καθαρού χρηματοπιστωτικού κόστους της εταιρείας.
Για τα φυσικά πρόσωπα προβλέπεται μηδενικός συντελεστής για εισοδήματα έως 61.000 ευρώ, συντελεστής 9% από 61.001 έως 100.000 ευρώ και φόρος 12% άνω των 100.001 ευρώ. Οι ασφαλιστικές εισφορές που επιβάλλονται βάσει του ακαθάριστου εισοδήματος παρακρατούνται απευθείας από τους μισθούς και τις συντάξεις. Τα πρώτα 4.600 ευρώ εξαιρούνται από τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και δεν υπερβαίνουν το 25% του συνολικού εισοδήματος. Για παράδειγμα, έσοδα από μισθωτές υπηρεσίες, επιχειρηματική δραστηριότητα και συντάξεις φορολογούνται με 8,2%, 11,4% και 5,1%, αντίστοιχα.
Τα ακίνητα φορολογούνται βάσει της εμπορικής αξίας τους από την οποία αφαιρείται 30% και 60%, εάν πρόκειται για πρώτη κατοικία και δεύτερη κατοικία, αντίστοιχα, ενώ προβλέπεται φοροαπαλλαγή για ποσό –που αντιστοιχεί στην εμπορική αξία του ακινήτου– έως 115.000 ευρώ και 230.000 ευρώ για άγαμους και έγγαμους ιδιοκτήτες.
Το ΦΠΑ διαμορφώνεται σε 25%, ο συντελεστής μειώνεται σε 15% για τα τρόφιμα και 8% για τις δημόσιες μεταφορές, τις ξενοδοχειακές υπηρεσίες, την οπτικοακουστική παραγωγή και τις πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες. Ας σημειωθεί ότι στην τιμή εισιτηρίου για θεατρικές παραστάσεις, όπερα, συναυλίες κ.λπ. απαλλάσσεται από φόρο προστιθέμενης αξίας.
Περίθαλψη - εκπαίδευση
Οι δαπάνες για το εκπαιδευτικό σύστημα της Νορβηγίας, που ανήκει στα καλύτερα του κόσμου αντιπροσωπεύουν το 6,6% του ΑΕΠ, έναντι 5,9% του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ. Στη Νορβηγία λειτουργούν 150 ιδιωτικά σχολεία που λαμβάνουν κρατική επιχορήγηση σε ποσοστό 85% του λειτουργικού κόστους των δημόσιων σχολείων και 26 πανεπιστήμια από τα οποία τα δύο είναι ιδιωτικά. Πάντως, μια από τις διαθρωτικές αλλαγές του ΟΟΣΑ που θα πρέπει να υιοθετήσει η χώρα αφορά τη μείωση του αριθμού των σχολείων και τη βελτίωση της αξιολόγησης των επιδόσεων των σχολείων.
Και το σύστημα υγείας της χώρας υπερέχει έναντι των υπολοίπων χωρών, αντιμετωπίζοντας, βέβαια, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, κινδύνους που σχετίζονται με τη δημογραφική γήρανση και την περικοπή των κρατικών δαπανών για την υγεία. Τα συνταγογραφούμενα φάρμακα είτε είναι δωρεάν είτε τμήμα του κόστους τους καλύπτεται από το νορβηγικό Δημόσιο, ενώ η νοσηλεία ή η παροχή έκτακτων υπηρεσιών από τα νοσοκομεία είναι δωρεάν. Σε αντίθετη περίπτωση, τα νοσήλια καταβάλει ο ασθενής. Τέλος, τα παιδιά κάτω των 18 ετών έχουν δωρεάν πρόσβαση σε οδοντιατρικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης, ενώ τα παιδιά κάτω των 12 χρόνων εξαιρούνται από κάθε δαπάνη.
Tο Government Pension Fund Global
Το Norway Government Pension Fund Global είναι το μεγαλύτερο παγκοσμίως κρατικό επενδυτικό ταμείο, με ενεργητικό ύψους 800 δισ. ευρώ και εταιρικές συμμετοχές που αντιστοιχούν στο 1,3% των εισηγμένων σε χρηματιστηριακή αγορά επιχειρηματικών ομίλων. Βρίσκεται υπό τη διαχείριση της Κεντρικής Τράπεζας της Νορβηγίας (NBIM) και αποτελεί το αποτέλεσμα μιας μακράς διαβούλευσης στο νορβηγικό Κοινοβούλιο, που ξεκίνησε το 1974 και ολοκληρώθηκε το 1983. Σκοπός του Ταμείου είναι η αποταμίευση των προσόδων από την εκμετάλλευση των πετρελαϊκών αποθεμάτων και η δαπάνη μόνον των κερδών που τα κεφάλαια αυτά αποφέρουν μέσω της τοποθέτησής τους.
Κίνδυνος εν όψει
Μπορεί η δομή της νορβηγικής οικονομίας να αποτελεί πρότυπο, όμως η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου αυξάνει τον κίνδυνο για την οικονομία της χώρας, που μοιάζει να είναι «απροετοίμαστη για την εποχή μετά το πετρέλαιο», όπως αναφέρουν επικριτικές του νορβηγικού μοντέλου. Η μεγάλη ρευστότητα που στηρίχθηκε στον πετρελαϊκό κλάδο έχει αυξήσει σε μη βιώσιμα επίπεδα τις μισθολογικές αποδοχές και το κόστος σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους της Νορβηγίας. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ διαμορφώνεται περίπου σε 100.000 δολάρια, ενώ η διάρκεια της εργασιακής εβδομάδας, που είναι η μικρότερη διεθνώς, ανέρχεται, κατά μέσο όρο, σε 33 ώρες.
του Δημήτρη Δελεβέγκου
Σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις, από την είσοδο της χώρας στον αστερισμό του Μνημονίου του Γιώργου Α. Παπανδρέου, του Λουκά Παπαδήμου, του Αντώνη Σαμαρά και του Αλέξη Τσίπρα, έχουν λοξοκοιτάξει προς το μοντέλο οικονομικής διακυβέρνησης στο οποίο έχει στηριχθεί το οικονομικό «θαύμα» της Νορβηγίας. Το νορβηγικό μοντέλο «που συνδυάζει το κοινωνικό κράτος με την ανταγωνιστικότητα», όπως είχε αναφέρει το 2010 ο Γ. Παπανδρέου και το οποίο επιδιώκει να ακολουθήσει ο αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης, Δημήτρης Στρατούλης, για να βρει πόρους για τα ασφαλιστικά ταμεία, διατήρησε τη Νορβηγία σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, όταν η υπόλοιπη Ευρώπη βυθιζόταν στην ύφεση. Ενδεικτικά, από το 2009 έως και το 2014 η σκανδιναβική χώρα έχει παρουσιάσει ρυθμούς ανάπτυξης διαρκώς μεγαλύτερους (με εξαίρεση τα έτη 2010 και 2011) – σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρωζώνη.
Σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις, από την είσοδο της χώρας στον αστερισμό του Μνημονίου του Γιώργου Α. Παπανδρέου, του Λουκά Παπαδήμου, του Αντώνη Σαμαρά και του Αλέξη Τσίπρα, έχουν λοξοκοιτάξει προς το μοντέλο οικονομικής διακυβέρνησης στο οποίο έχει στηριχθεί το οικονομικό «θαύμα» της Νορβηγίας. Το νορβηγικό μοντέλο «που συνδυάζει το κοινωνικό κράτος με την ανταγωνιστικότητα», όπως είχε αναφέρει το 2010 ο Γ. Παπανδρέου και το οποίο επιδιώκει να ακολουθήσει ο αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης, Δημήτρης Στρατούλης, για να βρει πόρους για τα ασφαλιστικά ταμεία, διατήρησε τη Νορβηγία σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, όταν η υπόλοιπη Ευρώπη βυθιζόταν στην ύφεση. Ενδεικτικά, από το 2009 έως και το 2014 η σκανδιναβική χώρα έχει παρουσιάσει ρυθμούς ανάπτυξης διαρκώς μεγαλύτερους (με εξαίρεση τα έτη 2010 και 2011) – σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρωζώνη.
Θα μπορούσε η Ελλάδα να δημιουργήσει το δικό της «Government Pension Fund», το οποίο θα αντλεί έσοδα από την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και των κρατικών περιουσιακών στοιχείων, με στόχο την οικονομική ανάκαμψη και την ανακούφιση των ασφαλιστικών ταμείων; Μια πρώτη απάντηση ενδεχομένως να προερχόταν από το γεγονός ότι το νορβηγικό μοντέλο στηρίζεται στις αποκαλούμενες «δέκα εντολές» που ψήφισε το κοινοβούλιο της Νορβηγίας στις 14 Ιουνίου του 1971, αρκετές, δηλαδή, δεκαετίες πριν από το συγκεκριμένο σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης απασχολήσει την Ελλάδα. Όπως και το ότι απαιτήθηκαν περίπου δέκα χρόνια συνεχών διαβουλεύσεων μέχρι να αποκτήσει οριστική μορφή το Government Pension Fund of Norway (GPFN).
Οι 10 εντολές
Το φθινόπωρο του 2014 ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος, Γιάννης Μανιάτης, είχε δηλώσει, με αφορμή την κύρωση των τριών πρώτων συμβάσεων για εξόρυξη υδρογονανθράκων σε Πατραϊκό, Κατάκολο και Ιωάννινα, ότι τα έσοδα από την αξιοποίηση των όποιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων θα κατευθυνθούν στο ελληνικό Δημόσιο, και πάνω από 70% στα ασφαλιστικά ταμεία, κατά το νορβηγικό πρότυπο. Η κίνηση αυτή αποτελεί μια καλή αφετηρία, όπως αναφέρουν οι ειδικοί, αλλά, δεδομένου του ιδιαίτερα αργού ρυθμού προόδου στο μέτωπο της αξιοποίησης των εγχώριων πετρελαϊκών κοιτασμάτων, απέχει παρασάγγας από την «ελληνοποίηση» του νορβηγικού μοντέλου.
Οι 10 εντολές
Το φθινόπωρο του 2014 ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος, Γιάννης Μανιάτης, είχε δηλώσει, με αφορμή την κύρωση των τριών πρώτων συμβάσεων για εξόρυξη υδρογονανθράκων σε Πατραϊκό, Κατάκολο και Ιωάννινα, ότι τα έσοδα από την αξιοποίηση των όποιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων θα κατευθυνθούν στο ελληνικό Δημόσιο, και πάνω από 70% στα ασφαλιστικά ταμεία, κατά το νορβηγικό πρότυπο. Η κίνηση αυτή αποτελεί μια καλή αφετηρία, όπως αναφέρουν οι ειδικοί, αλλά, δεδομένου του ιδιαίτερα αργού ρυθμού προόδου στο μέτωπο της αξιοποίησης των εγχώριων πετρελαϊκών κοιτασμάτων, απέχει παρασάγγας από την «ελληνοποίηση» του νορβηγικού μοντέλου.
Γι’ αυτό, άλλωστε, η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ φαίνεται να στρέφεται στα έσοδα που θα μπορούσαν να αντληθούν από την αξιοποίηση άλλου είδους κρατικών περιουσιακών στοιχείων, όπως η ακίνητη περιουσία ή ο ορυκτός πλούτος. Αυτό γίνεται κατανοητό εάν εξετάσει κάποιος με ποιον τρόπο είναι δομημένο το νορβηγικό μοντέλο. Όπως επισημαίνει ο ερευνητής Αθανάσιος Πιτατζής, η επιτυχία του νορβηγικού μοντέλου στηρίζεται σε δέκα εντολές που διαπνέονται από τρεις βασικές αρχές, σύμφωνα με τις οποίες:
- Η αξιοποίηση των υδρογονανθράκων θα πρέπει να αποφέρει όφελος για ολόκληρο το έθνος.
- Τα αποθέματα πετρελαίου ανήκουν σε ολόκληρο τον νορβηγικό λαό.
- Το κράτος διατηρεί την «option» της επανάκτησης των δικαιωμάτων εξόρυξης.
Τι προβλέπουν οι 10 εντολές;
1. Τη διασφάλιση κρατικού ελέγχου και επίβλεψης σε ολόκληρη την υφαλοκρηπίδα της χώρας, με στόχο τα πετρελαϊκά αποθέματα να συμβάλουν στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου της κοινωνίας.
2. Οι όποιες ανακαλύψεις θα πρέπει να τύχουν τέτοιας εκμετάλλευσης, ώστε να εξασφαλίζεται η ανεξαρτησία της χώρας σε θέματα ενέργειας και να μην εξαρτάται από άλλους για παροχή αργού πετρελαίου.
3. Ενδεχόμενη νέα επιχειρηματική δραστηριότητα πρέπει να αναπτυχθεί με βάση το πετρέλαιο. Βάσει της αρχής αυτής, όπως σημειώνει ο κ. Πιτατζής, ιδρύθηκε η Statoil, το Oil Directorate και μεγάλος αριθμός εταιρειών διαχείρισης λιμένων, διεξαγωγής σεισμικών ερευνών κ.λπ.
4. Η ανάπτυξη του τομέα του πετρελαίου πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη άλλες εμπορικές δραστηριότητες και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
5. Η καύση εκμεταλλεύσιμου αερίου στην υφαλοκρηπίδα επιτρέπεται μόνο σε περιορισμένες περιόδους δοκιμών. Σήμερα, η καύση (flaring) επιτρέπεται μόνο για λόγους ασφάλειας, ενώ ο κλάδος του πετρελαίου υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους σε σχέση με τις εκπομπές αερίων.
6. Το πετρέλαιο από τη νορβηγική υφαλοκρηπίδα πρέπει, κατά κανόνα, να φτάνει σε νορβηγικό έδαφος, με εξαίρεση ειδικές περιπτώσεις κοινωνικοπολιτικών παραμέτρων, που δικαιολογούν διαφορετική λύση. Η αγορά αερίου διεθνώς είναι στραμμένη προς τη Νορβηγία, η οποία καλύπτει σχεδόν το 20% της ευρωπαϊκής κατανάλωσης. Αγωγοί φτάνουν μέχρι τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο και τη Γαλλία. Παράλληλα, εργοστάσιο LNG παράγει αέριο, το οποίο μεταφέρεται σε Βραζιλία, ΗΠΑ, Νότια Κορέα, Τουρκία και αλλού.
7. Η πολιτεία λειτουργεί συντονιστικά, ώστε να διασφαλίζονται τα νορβηγικά συμφέροντα στην πετρελαϊκή βιομηχανία. Παράλληλα, αναπτύσσει μια ολοκληρωμένη νορβηγική κοινότητα με εθνικούς και διεθνείς στόχους.
8. Ο ρόλος της κρατικής εταιρείας πετρελαίου είναι να διασφαλίζει τα εμπορικά συμφέροντα της Νορβηγίας και να επιδιώκει τη συνεργασία μεταξύ τοπικών και διεθνών ενδιαφερόμενων μελών στην αγορά πετρελαίου. Στο πλαίσιο αυτό, το 1985 δημιουργήθηκε το σύστημα State’s Direct Financial Interest, μέσω του οποίου το κράτος κατέχει μερίδιο σε πολλά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
9. Εφαρμογή σχεδίου για την περιοχή βορείως του 62ου παράλληλου, προκειμένου να μην επηρεαστεί ο σημαντικός τομέας της αλιείας αλλά και για να διασφαλιστούν οι πολιτικές σχέσεις με τη Ρωσία, όπου και γίνεται διαμοιρασμός των αποθεμάτων.
10. Οι νορβηγικές ανακαλύψεις πετρελαίου να επιφέρουν νέα δεδομένα στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Ως αποτέλεσμα, δημιουργήθηκε πολιτική σταθερότητα και έλαβε χώρα σειρά διμερών και πολυμερών συμφωνιών πώλησης αερίου.
Πώς τα κατάφεραν...
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το 2014 ήταν ακόμα μία χρονιά κατά την οποία η νορβηγική οικονομία εξακολούθησε να καλπάζει: ο ρυθμός ανάπτυξης των εισοδημάτων συνεχίστηκε, ενώ η ανισότητα, η ανεργία και ο πληθωρισμός παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα. Η χώρα σε επίπεδο εσόδων –μη προερχόμενων από το πετρέλαιο– ως ποσοστό του ΑΕΠ μαζί με την Νορβηγία βρίσκεται στην κορυφή της σχετικής κατάταξης του ΟΟΣΑ, ενώ καταλαμβάνει την έβδομη μεγαλύτερη θέση (εάν αφαιρεθούν τα έσοδα από το GPFG).
- Η αξιοποίηση των υδρογονανθράκων θα πρέπει να αποφέρει όφελος για ολόκληρο το έθνος.
- Τα αποθέματα πετρελαίου ανήκουν σε ολόκληρο τον νορβηγικό λαό.
- Το κράτος διατηρεί την «option» της επανάκτησης των δικαιωμάτων εξόρυξης.
Τι προβλέπουν οι 10 εντολές;
1. Τη διασφάλιση κρατικού ελέγχου και επίβλεψης σε ολόκληρη την υφαλοκρηπίδα της χώρας, με στόχο τα πετρελαϊκά αποθέματα να συμβάλουν στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου της κοινωνίας.
2. Οι όποιες ανακαλύψεις θα πρέπει να τύχουν τέτοιας εκμετάλλευσης, ώστε να εξασφαλίζεται η ανεξαρτησία της χώρας σε θέματα ενέργειας και να μην εξαρτάται από άλλους για παροχή αργού πετρελαίου.
3. Ενδεχόμενη νέα επιχειρηματική δραστηριότητα πρέπει να αναπτυχθεί με βάση το πετρέλαιο. Βάσει της αρχής αυτής, όπως σημειώνει ο κ. Πιτατζής, ιδρύθηκε η Statoil, το Oil Directorate και μεγάλος αριθμός εταιρειών διαχείρισης λιμένων, διεξαγωγής σεισμικών ερευνών κ.λπ.
4. Η ανάπτυξη του τομέα του πετρελαίου πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη άλλες εμπορικές δραστηριότητες και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
5. Η καύση εκμεταλλεύσιμου αερίου στην υφαλοκρηπίδα επιτρέπεται μόνο σε περιορισμένες περιόδους δοκιμών. Σήμερα, η καύση (flaring) επιτρέπεται μόνο για λόγους ασφάλειας, ενώ ο κλάδος του πετρελαίου υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους σε σχέση με τις εκπομπές αερίων.
6. Το πετρέλαιο από τη νορβηγική υφαλοκρηπίδα πρέπει, κατά κανόνα, να φτάνει σε νορβηγικό έδαφος, με εξαίρεση ειδικές περιπτώσεις κοινωνικοπολιτικών παραμέτρων, που δικαιολογούν διαφορετική λύση. Η αγορά αερίου διεθνώς είναι στραμμένη προς τη Νορβηγία, η οποία καλύπτει σχεδόν το 20% της ευρωπαϊκής κατανάλωσης. Αγωγοί φτάνουν μέχρι τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο και τη Γαλλία. Παράλληλα, εργοστάσιο LNG παράγει αέριο, το οποίο μεταφέρεται σε Βραζιλία, ΗΠΑ, Νότια Κορέα, Τουρκία και αλλού.
7. Η πολιτεία λειτουργεί συντονιστικά, ώστε να διασφαλίζονται τα νορβηγικά συμφέροντα στην πετρελαϊκή βιομηχανία. Παράλληλα, αναπτύσσει μια ολοκληρωμένη νορβηγική κοινότητα με εθνικούς και διεθνείς στόχους.
8. Ο ρόλος της κρατικής εταιρείας πετρελαίου είναι να διασφαλίζει τα εμπορικά συμφέροντα της Νορβηγίας και να επιδιώκει τη συνεργασία μεταξύ τοπικών και διεθνών ενδιαφερόμενων μελών στην αγορά πετρελαίου. Στο πλαίσιο αυτό, το 1985 δημιουργήθηκε το σύστημα State’s Direct Financial Interest, μέσω του οποίου το κράτος κατέχει μερίδιο σε πολλά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
9. Εφαρμογή σχεδίου για την περιοχή βορείως του 62ου παράλληλου, προκειμένου να μην επηρεαστεί ο σημαντικός τομέας της αλιείας αλλά και για να διασφαλιστούν οι πολιτικές σχέσεις με τη Ρωσία, όπου και γίνεται διαμοιρασμός των αποθεμάτων.
10. Οι νορβηγικές ανακαλύψεις πετρελαίου να επιφέρουν νέα δεδομένα στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Ως αποτέλεσμα, δημιουργήθηκε πολιτική σταθερότητα και έλαβε χώρα σειρά διμερών και πολυμερών συμφωνιών πώλησης αερίου.
Πώς τα κατάφεραν...
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το 2014 ήταν ακόμα μία χρονιά κατά την οποία η νορβηγική οικονομία εξακολούθησε να καλπάζει: ο ρυθμός ανάπτυξης των εισοδημάτων συνεχίστηκε, ενώ η ανισότητα, η ανεργία και ο πληθωρισμός παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα. Η χώρα σε επίπεδο εσόδων –μη προερχόμενων από το πετρέλαιο– ως ποσοστό του ΑΕΠ μαζί με την Νορβηγία βρίσκεται στην κορυφή της σχετικής κατάταξης του ΟΟΣΑ, ενώ καταλαμβάνει την έβδομη μεγαλύτερη θέση (εάν αφαιρεθούν τα έσοδα από το GPFG).
Το μυστικό του νορβηγικού θαύματος; Η πολιτική αποταμίευσης σχεδόν όλων των καθαρών κερδών από την πετρελαϊκή δραστηριότητα που αποτελούν το ενεργητικό του συνταξιοδοτικού κυβερνητικού κεφαλαίου, που έχει αξία 800 δισ. ευρώ, αντιστοιχεί στο 200% του ΑΕΠ της χώρας και ιδρύθηκε δημιουργηθεί με σκοπό να διαφυλαχθεί ο πλούτος του πετρελαίου για τις επόμενες γενιές. Πρόκειται για «δοκιμασμένη» τακτική που έσωσε τη χώρα από την πρόσφατη ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική κρίση.
Σήμερα, τα έσοδα από τον πετρελαϊκό κλάδο αντιστοιχούν περίπου στο 14% και 17% του συνολικού ΑΕΠ και αυτού από το οποίο εξαιρούνται οι δραστηριότητες επεξεργασίας πετρελαίου και φυσικού αερίου, αντίστοιχα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, τα υψηλά ετήσια έσοδα της τάξης των 36 δισ. ευρώ από τον θησαυρό των πετρελαίων έφεραν αντιμέτωπη τη χώρα με την «κατάρα των πλουτοπαραγωγικών πηγών». Χώρες, δηλαδή, με μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως το πετρέλαιο, τείνουν να εμφανίζουν χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, συγκριτικά με άλλα κράτη με λιγότερες φυσικές πηγές. Τι μέτρα έλαβε η Νορβηγία για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο αυτό;
Θέσπισε συγκεκριμένους κανόνες, αφενός για τη χρήση των ετήσιων εσόδων από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου και αφετέρου για τα συσσωρευμένα έσοδα. Έτσι, οι πρόσοδοι που προέρχονται είτε από τη φορολόγηση της εκμετάλλευσης των αποθεμάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου είτε από τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του κράτους κατευθύνονται στο κρατικό συνταξιοδοτικό fund που υλοποιεί επενδύσεις εκτός Νορβηγίας. Περιττό να αναφερθεί ότι το είδος των τοποθετήσεων του fund είναι συγκεκριμενοποιημένο και θα πρέπει να αντιστοιχεί κατά 60% σε μετοχές, 35%-40% σε ομόλογα και έως 5% σε ακίνητη περιουσία.
Σήμερα, τα έσοδα από τον πετρελαϊκό κλάδο αντιστοιχούν περίπου στο 14% και 17% του συνολικού ΑΕΠ και αυτού από το οποίο εξαιρούνται οι δραστηριότητες επεξεργασίας πετρελαίου και φυσικού αερίου, αντίστοιχα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, τα υψηλά ετήσια έσοδα της τάξης των 36 δισ. ευρώ από τον θησαυρό των πετρελαίων έφεραν αντιμέτωπη τη χώρα με την «κατάρα των πλουτοπαραγωγικών πηγών». Χώρες, δηλαδή, με μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως το πετρέλαιο, τείνουν να εμφανίζουν χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, συγκριτικά με άλλα κράτη με λιγότερες φυσικές πηγές. Τι μέτρα έλαβε η Νορβηγία για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο αυτό;
Θέσπισε συγκεκριμένους κανόνες, αφενός για τη χρήση των ετήσιων εσόδων από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου και αφετέρου για τα συσσωρευμένα έσοδα. Έτσι, οι πρόσοδοι που προέρχονται είτε από τη φορολόγηση της εκμετάλλευσης των αποθεμάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου είτε από τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του κράτους κατευθύνονται στο κρατικό συνταξιοδοτικό fund που υλοποιεί επενδύσεις εκτός Νορβηγίας. Περιττό να αναφερθεί ότι το είδος των τοποθετήσεων του fund είναι συγκεκριμενοποιημένο και θα πρέπει να αντιστοιχεί κατά 60% σε μετοχές, 35%-40% σε ομόλογα και έως 5% σε ακίνητη περιουσία.
Παράλληλα, προσδιόρισε τον κανόνα του 4%, βάσει του οποίου το ΑΕΠ της κεντρικής κυβέρνησης από το οποίο εξαιρούνται τα πετρελαϊκά έσοδα θα πρέπει να ισοδυναμεί με το 4% της αξίας του κρατικού συνταξιοδοτικού ταμείου σε ετήσια βάση. Γιατί η νορβηγική πολιτεία επέλεξε τον συγκεκριμένο πήχη; Διότι τόσο θεωρήθηκε ότι θα είναι ο πραγματικός μακροπρόθεσμος προσδοκώμενος ρυθμός απόδοσης του ταμείου. Βέβαια, όπως εξηγούν οι επιστήμονες του ΟΟΣΑ, ο στόχος θα μπορούσε να αποκλίνει από το ποσοστό αυτό, κίνηση που θα μπορούσε να κριθεί απαραίτητη σε περιπτώσεις λήψης μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής ή εάν η αξία του GPFP μεταβληθεί αιφνίδια ή πολύ γρήγορα. Η στρατηγική αυτή έχει θωρακίσει τον Προϋπολογισμό και συνολικά την οικονομία της Νορβηγίας από ενδεχόμενη διακύμανση των εσόδων, ενώ έχει οδηγήσει στην αύξηση του ρυθμού αποταμίευσης της χώρας σε ποσοστό 10%, από το 1999, με τις αποταμιεύσεις της χώρας να αντιστοιχούν στο 40% του συνόλου του ΑΕΠ (στοιχεία 2013).
Η φορολογία
Στις επιχειρήσεις εφαρμόζεται ενιαίος φορολογικός συντελεστής 27% επί της κερδοφορίας και των κεφαλαιακών κερδών, ενώ η φορολογία για τις πετρελαϊκές δραστηριότητες, που διέπεται από ειδικό φορολογικό καθεστώς (petroleum tax act), εξαρτάται από το εάν αυτές λαμβάνουν χώρα εκτός γεωγραφικών συνόρων ή επί νορβηγικού εδάφους. Πάντως, η εξερεύνηση και παραγωγή πετρελαίου υπόκειται σε φόρο 51%, επιπρόσθετο του ενιαίου συντελεστή 27%, δηλαδή, ο συντελεστής είναι 78%. Ωστόσο, προβλέπονται γενναίες φοροαπαλλαγές, όπως συνολική μείωση φόρου 22% κατά την πρώτη τετραετία της επένδυσης, με τον συντελεστή να προσαρμόζεται, μεταξύ άλλων, βάσει των κεφαλαιουχικών δαπανών. Αλλά και απομείωση σε ποσοστό 78% επί του καθαρού χρηματοπιστωτικού κόστους της εταιρείας.
Για τα φυσικά πρόσωπα προβλέπεται μηδενικός συντελεστής για εισοδήματα έως 61.000 ευρώ, συντελεστής 9% από 61.001 έως 100.000 ευρώ και φόρος 12% άνω των 100.001 ευρώ. Οι ασφαλιστικές εισφορές που επιβάλλονται βάσει του ακαθάριστου εισοδήματος παρακρατούνται απευθείας από τους μισθούς και τις συντάξεις. Τα πρώτα 4.600 ευρώ εξαιρούνται από τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και δεν υπερβαίνουν το 25% του συνολικού εισοδήματος. Για παράδειγμα, έσοδα από μισθωτές υπηρεσίες, επιχειρηματική δραστηριότητα και συντάξεις φορολογούνται με 8,2%, 11,4% και 5,1%, αντίστοιχα.
Τα ακίνητα φορολογούνται βάσει της εμπορικής αξίας τους από την οποία αφαιρείται 30% και 60%, εάν πρόκειται για πρώτη κατοικία και δεύτερη κατοικία, αντίστοιχα, ενώ προβλέπεται φοροαπαλλαγή για ποσό –που αντιστοιχεί στην εμπορική αξία του ακινήτου– έως 115.000 ευρώ και 230.000 ευρώ για άγαμους και έγγαμους ιδιοκτήτες.
Το ΦΠΑ διαμορφώνεται σε 25%, ο συντελεστής μειώνεται σε 15% για τα τρόφιμα και 8% για τις δημόσιες μεταφορές, τις ξενοδοχειακές υπηρεσίες, την οπτικοακουστική παραγωγή και τις πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες. Ας σημειωθεί ότι στην τιμή εισιτηρίου για θεατρικές παραστάσεις, όπερα, συναυλίες κ.λπ. απαλλάσσεται από φόρο προστιθέμενης αξίας.
Περίθαλψη - εκπαίδευση
Οι δαπάνες για το εκπαιδευτικό σύστημα της Νορβηγίας, που ανήκει στα καλύτερα του κόσμου αντιπροσωπεύουν το 6,6% του ΑΕΠ, έναντι 5,9% του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ. Στη Νορβηγία λειτουργούν 150 ιδιωτικά σχολεία που λαμβάνουν κρατική επιχορήγηση σε ποσοστό 85% του λειτουργικού κόστους των δημόσιων σχολείων και 26 πανεπιστήμια από τα οποία τα δύο είναι ιδιωτικά. Πάντως, μια από τις διαθρωτικές αλλαγές του ΟΟΣΑ που θα πρέπει να υιοθετήσει η χώρα αφορά τη μείωση του αριθμού των σχολείων και τη βελτίωση της αξιολόγησης των επιδόσεων των σχολείων.
Και το σύστημα υγείας της χώρας υπερέχει έναντι των υπολοίπων χωρών, αντιμετωπίζοντας, βέβαια, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, κινδύνους που σχετίζονται με τη δημογραφική γήρανση και την περικοπή των κρατικών δαπανών για την υγεία. Τα συνταγογραφούμενα φάρμακα είτε είναι δωρεάν είτε τμήμα του κόστους τους καλύπτεται από το νορβηγικό Δημόσιο, ενώ η νοσηλεία ή η παροχή έκτακτων υπηρεσιών από τα νοσοκομεία είναι δωρεάν. Σε αντίθετη περίπτωση, τα νοσήλια καταβάλει ο ασθενής. Τέλος, τα παιδιά κάτω των 18 ετών έχουν δωρεάν πρόσβαση σε οδοντιατρικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης, ενώ τα παιδιά κάτω των 12 χρόνων εξαιρούνται από κάθε δαπάνη.
Tο Government Pension Fund Global
Το Norway Government Pension Fund Global είναι το μεγαλύτερο παγκοσμίως κρατικό επενδυτικό ταμείο, με ενεργητικό ύψους 800 δισ. ευρώ και εταιρικές συμμετοχές που αντιστοιχούν στο 1,3% των εισηγμένων σε χρηματιστηριακή αγορά επιχειρηματικών ομίλων. Βρίσκεται υπό τη διαχείριση της Κεντρικής Τράπεζας της Νορβηγίας (NBIM) και αποτελεί το αποτέλεσμα μιας μακράς διαβούλευσης στο νορβηγικό Κοινοβούλιο, που ξεκίνησε το 1974 και ολοκληρώθηκε το 1983. Σκοπός του Ταμείου είναι η αποταμίευση των προσόδων από την εκμετάλλευση των πετρελαϊκών αποθεμάτων και η δαπάνη μόνον των κερδών που τα κεφάλαια αυτά αποφέρουν μέσω της τοποθέτησής τους.
Η φορολογία
Στις επιχειρήσεις εφαρμόζεται ενιαίος φορολογικός συντελεστής 27% επί της κερδοφορίας και των κεφαλαιακών κερδών, ενώ η φορολογία για τις πετρελαϊκές δραστηριότητες, που διέπεται από ειδικό φορολογικό καθεστώς (petroleum tax act), εξαρτάται από το εάν αυτές λαμβάνουν χώρα εκτός γεωγραφικών συνόρων ή επί νορβηγικού εδάφους. Πάντως, η εξερεύνηση και παραγωγή πετρελαίου υπόκειται σε φόρο 51%, επιπρόσθετο του ενιαίου συντελεστή 27%, δηλαδή, ο συντελεστής είναι 78%. Ωστόσο, προβλέπονται γενναίες φοροαπαλλαγές, όπως συνολική μείωση φόρου 22% κατά την πρώτη τετραετία της επένδυσης, με τον συντελεστή να προσαρμόζεται, μεταξύ άλλων, βάσει των κεφαλαιουχικών δαπανών. Αλλά και απομείωση σε ποσοστό 78% επί του καθαρού χρηματοπιστωτικού κόστους της εταιρείας.
Για τα φυσικά πρόσωπα προβλέπεται μηδενικός συντελεστής για εισοδήματα έως 61.000 ευρώ, συντελεστής 9% από 61.001 έως 100.000 ευρώ και φόρος 12% άνω των 100.001 ευρώ. Οι ασφαλιστικές εισφορές που επιβάλλονται βάσει του ακαθάριστου εισοδήματος παρακρατούνται απευθείας από τους μισθούς και τις συντάξεις. Τα πρώτα 4.600 ευρώ εξαιρούνται από τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και δεν υπερβαίνουν το 25% του συνολικού εισοδήματος. Για παράδειγμα, έσοδα από μισθωτές υπηρεσίες, επιχειρηματική δραστηριότητα και συντάξεις φορολογούνται με 8,2%, 11,4% και 5,1%, αντίστοιχα.
Τα ακίνητα φορολογούνται βάσει της εμπορικής αξίας τους από την οποία αφαιρείται 30% και 60%, εάν πρόκειται για πρώτη κατοικία και δεύτερη κατοικία, αντίστοιχα, ενώ προβλέπεται φοροαπαλλαγή για ποσό –που αντιστοιχεί στην εμπορική αξία του ακινήτου– έως 115.000 ευρώ και 230.000 ευρώ για άγαμους και έγγαμους ιδιοκτήτες.
Το ΦΠΑ διαμορφώνεται σε 25%, ο συντελεστής μειώνεται σε 15% για τα τρόφιμα και 8% για τις δημόσιες μεταφορές, τις ξενοδοχειακές υπηρεσίες, την οπτικοακουστική παραγωγή και τις πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες. Ας σημειωθεί ότι στην τιμή εισιτηρίου για θεατρικές παραστάσεις, όπερα, συναυλίες κ.λπ. απαλλάσσεται από φόρο προστιθέμενης αξίας.
Περίθαλψη - εκπαίδευση
Οι δαπάνες για το εκπαιδευτικό σύστημα της Νορβηγίας, που ανήκει στα καλύτερα του κόσμου αντιπροσωπεύουν το 6,6% του ΑΕΠ, έναντι 5,9% του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ. Στη Νορβηγία λειτουργούν 150 ιδιωτικά σχολεία που λαμβάνουν κρατική επιχορήγηση σε ποσοστό 85% του λειτουργικού κόστους των δημόσιων σχολείων και 26 πανεπιστήμια από τα οποία τα δύο είναι ιδιωτικά. Πάντως, μια από τις διαθρωτικές αλλαγές του ΟΟΣΑ που θα πρέπει να υιοθετήσει η χώρα αφορά τη μείωση του αριθμού των σχολείων και τη βελτίωση της αξιολόγησης των επιδόσεων των σχολείων.
Και το σύστημα υγείας της χώρας υπερέχει έναντι των υπολοίπων χωρών, αντιμετωπίζοντας, βέβαια, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, κινδύνους που σχετίζονται με τη δημογραφική γήρανση και την περικοπή των κρατικών δαπανών για την υγεία. Τα συνταγογραφούμενα φάρμακα είτε είναι δωρεάν είτε τμήμα του κόστους τους καλύπτεται από το νορβηγικό Δημόσιο, ενώ η νοσηλεία ή η παροχή έκτακτων υπηρεσιών από τα νοσοκομεία είναι δωρεάν. Σε αντίθετη περίπτωση, τα νοσήλια καταβάλει ο ασθενής. Τέλος, τα παιδιά κάτω των 18 ετών έχουν δωρεάν πρόσβαση σε οδοντιατρικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης, ενώ τα παιδιά κάτω των 12 χρόνων εξαιρούνται από κάθε δαπάνη.
Tο Government Pension Fund Global
Το Norway Government Pension Fund Global είναι το μεγαλύτερο παγκοσμίως κρατικό επενδυτικό ταμείο, με ενεργητικό ύψους 800 δισ. ευρώ και εταιρικές συμμετοχές που αντιστοιχούν στο 1,3% των εισηγμένων σε χρηματιστηριακή αγορά επιχειρηματικών ομίλων. Βρίσκεται υπό τη διαχείριση της Κεντρικής Τράπεζας της Νορβηγίας (NBIM) και αποτελεί το αποτέλεσμα μιας μακράς διαβούλευσης στο νορβηγικό Κοινοβούλιο, που ξεκίνησε το 1974 και ολοκληρώθηκε το 1983. Σκοπός του Ταμείου είναι η αποταμίευση των προσόδων από την εκμετάλλευση των πετρελαϊκών αποθεμάτων και η δαπάνη μόνον των κερδών που τα κεφάλαια αυτά αποφέρουν μέσω της τοποθέτησής τους.
Όπως αναφέρουν οι ειδικοί, το νορβηγικό pension fund δεν λειτουργεί αποκλειστικά προς όφελος των Νορβηγών συνταξιούχων, αλλά η προσθήκη της λέξης pension (σύνταξη) στον τίτλο του έγινε το 2006 προκειμένου να καταδεικνύεται η συμβολή του στην αντιμετώπιση της πληθυσμιακής γήρανσης. Ο επενδυτικός ορίζοντας του GPFG είναι μακροπρόθεσμος, ενώ προσανατολίζεται, κατά βάση, σε τοποθετήσεις επί ευρωπαϊκού εδάφους.
Κίνδυνος εν όψει
Μπορεί η δομή της νορβηγικής οικονομίας να αποτελεί πρότυπο, όμως η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου αυξάνει τον κίνδυνο για την οικονομία της χώρας, που μοιάζει να είναι «απροετοίμαστη για την εποχή μετά το πετρέλαιο», όπως αναφέρουν επικριτικές του νορβηγικού μοντέλου. Η μεγάλη ρευστότητα που στηρίχθηκε στον πετρελαϊκό κλάδο έχει αυξήσει σε μη βιώσιμα επίπεδα τις μισθολογικές αποδοχές και το κόστος σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους της Νορβηγίας. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ διαμορφώνεται περίπου σε 100.000 δολάρια, ενώ η διάρκεια της εργασιακής εβδομάδας, που είναι η μικρότερη διεθνώς, ανέρχεται, κατά μέσο όρο, σε 33 ώρες.
Κίνδυνος εν όψει
Μπορεί η δομή της νορβηγικής οικονομίας να αποτελεί πρότυπο, όμως η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου αυξάνει τον κίνδυνο για την οικονομία της χώρας, που μοιάζει να είναι «απροετοίμαστη για την εποχή μετά το πετρέλαιο», όπως αναφέρουν επικριτικές του νορβηγικού μοντέλου. Η μεγάλη ρευστότητα που στηρίχθηκε στον πετρελαϊκό κλάδο έχει αυξήσει σε μη βιώσιμα επίπεδα τις μισθολογικές αποδοχές και το κόστος σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους της Νορβηγίας. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ διαμορφώνεται περίπου σε 100.000 δολάρια, ενώ η διάρκεια της εργασιακής εβδομάδας, που είναι η μικρότερη διεθνώς, ανέρχεται, κατά μέσο όρο, σε 33 ώρες.
Σύμφωνα με τη Νορβηγό υπουργό Οικονομικών, Siv Jensen, η χώρα μετρά 600.000 άεργους που επωφελούνται από τα υψηλά επιδόματα και συντάξεις. «Στη Νορβηγία, η εργασιακή ασφάλεια θεωρείται δεδομένη, θεμελιωμένο ανθρώπινο δικαίωμα», σημειώνει στο Reuters ο Hans Petter Havdal, διευθύνων σύμβουλος της βιομηχανίας κατασκευής εξαρτημάτων αυτοκινήτων Kongsberg Automotive. Η εταιρεία διατηρεί μόλις το 5% του προσωπικού της στη Νορβηγία, με το υπόλοιπο να βρίσκεται σε Μεξικό, Κίνα και ΗΠΑ. Πάντως, όλοι αναγνωρίζουν ότι η Νορβηγία των 5 εκατ. ατόμων, με πιστοληπτική αξιολόγηση «ΑΑΑ», δεν αντιμετωπίζει άμεσο ρίσκο, έχοντας συγκεντρώσει από την πετρελαϊκή δραστηριότητα των τελευταίων δεκαετιών ποσό της τάξης των 770 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε περισσότερα από 150.000 ευρώ ανά Νορβηγό...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου