<<Μυστικές προετοιμασίες για ακραία σενάρια>>

 

Tου Σταύρου Λυγερού

Η συμφωνία στο Eurogroup και στη συνέχεια η έγκριση του καταλόγου με τις ελληνικές δεσμεύσεις αναμφίβολα αποφόρτισε το κλίμα και προσφέρει χρόνο στην κυβέρνηση Τσίπρα. Δεν είναι, όμως, τίποτα περισσότερο από μία εκεχειρία, η οποία μάλιστα σκιάζεται από επιθετικού τύπου δηλώσεις εκ μέρους δανειστών. Δηλώσεις, οι οποίες συντηρούν το κλίμα ρευστότητας, τη στιγμή που η Ελλάδα έχει ζωτική ανάγκη το ακριβώς αντίθετο.

Στο κυβερνητικό επιτελείο συνειδητοποιούν ότι η συμφωνία στο Eurogroup δεν τους προσφέρει το τετράμηνο ηρεμίας που περίμεναν. Η σκόπιμη εκκρεμότητα όσον αφορά τη διευκόλυνση της Ελλάδας για να ανταποκριθεί στις δανειακές υποχρεώσεις της μέχρι τον Ιούνιο, σε συνδυασμό με τις κάθε μορφής πλαγιοκοπήσεις, ενισχύει την υποψία της Αθήνας πως το Βερολίνο ήδη προετοιμάζεται για τον επόμενο γύρο.

Η εκτίμηση αυτή χρωμάτισε με αντιπαραθετικό τόνο την ομιλία Τσίπρα στο Υπουργικό Συμβούλιο. Το πρώτο μήνυμά του ήταν πως αρχίζει η δουλειά. Το δεύτερο μήνυμά του, που είχε αποδέκτη κυρίως το εσωκομματικό μέτωπο, ήταν πως η συμφωνία με την Ευρωζώνη δεν σημαίνει εγκατάλειψη του κυβερνητικού προγράμματος. Η δήλωση Βαρουφάκη για την αύξηση του ΦΠΑ είναι ενδεικτική της πρόθεσης να τηρηθεί το γράμμα, αλλά όχι υποχρεωτικά και το πνεύμα της συμφωνίας.

Οι δύσκολες σχέσεις της Αθήνας με την Ευρωζώνη είχαν ήδη φορτισθεί από την άλλη δήλωση του υπουργού Οικονομικών ότι οι ασαφείς διατυπώσεις της συμφωνίας προέκυψαν κατ’ απαίτησιν εταίρων με σκοπό να διευκολυνθεί η επικύρωσή της από τα Κοινοβούλια τους. Αναφερόμενος σ’ αυτή τη δήλωση, κυβερνητικό στέλεχος είπε στο “Πρώτο Θέμα” πως ο Βαρουφάκης θα πρέπει να συνειδητοποιήσει επιτέλους πως έχει πάψει να είναι εντυπωσιοθήρας σχολιαστής. Ως υπουργός και εντεταλμένος με τη διαπραγμάτευση οφείλει να τηρεί κάποιους κανόνες. Είναι λάθος να ρίχνει λάδι στη φωτιά και μάλιστα χωρίς λόγο.

Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, πάντως, τις τελευταίες ημέρες το κυβερνητικό επιτελείο αποφάσισε να ξεκινήσουν απολύτως μυστικές προετοιμασίες, ώστε η Αθήνα να είναι προετοιμασμένη για την περίπτωση που τον Μάιο-Ιούνιο επιχειρηθεί ο στραγγαλισμός της. Κατά τις ίδιες πληροφορίες, μάλιστα, θα εκπονηθούν άμεσα σχέδια ακόμα και για τα πιο ακραία σενάρια.

Η Αθήνα διαπιστώνει ότι αγόρασε ακριβά τον χρόνο που εξαρχής ζητούσε, χωρίς, μάλιστα, να εξασφαλίσει τρόπο για να καλύψει τις δανειακές υποχρεώσεις της μέχρι τον Ιούνιο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι εκτεθειμένη όχι μόνο σε παρασκηνιακές πιέσεις, αλλά και στη διαβρωτική επίδραση της αβεβαιότητας, την οποία καλλιεργούν παράγοντες του ευρωιερατείου και την οποία με ελαφρότητα τροφοδότησαν με δηλώσεις τους κυβερνητικά στελέχη.

Αν και μέχρι τώρα δεν έχει εξασφαλισθεί χρηματοδότηση για τις δανειακές υποχρεώσεις του Μαρτίου, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι έστω και την τελευταία στιγμή θα βρεθεί τρόπος, κατά πάσα πιθανότητα μέσω της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Το ευρωιερατείο μετατρέπει το θέμα αυτό σε θρίλερ για να κρατάει τον πέλεκυ πάνω από το κεφάλι της Ελλάδας και κατ’ αυτό τον τρόπο να έχει την κυβέρνηση Τσίπρα υπό συνεχή πίεση.

Κοινοτική πηγή είπε στο “Θέμα” πως εάν το ευρωιερατείο επιθυμούσε να αφήσει την Ελλάδα ακάλυπτη, που πρακτικά σημαίνει ότι θα καθιστούσε αναπόφευκτη τη στάση πληρωμών, δεν θα είχαμε τη συμφωνία στο Eurogroup. Προσθέτει, ωστόσο, ότι ακόμα και οι παράγοντες που διαφωνούν με τη γραμμή Σόιμπλε και που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο για να ωθήσουν τα πράγματα προς την κατεύθυνση ενός συμβιβασμού, επιδιώκουν να κρατάνε την κυβέρνηση Τσίπρα «δεμένη με πολύ κοντό σκοινί».

Εξαρχής, άλλωστε, τα αφεντικά της Ευρωζώνης προσπαθούν να έχουν την Ελλάδα σε ράγες. Γι’ αυτό δέσμευσαν τη νέα κυβέρνηση να μην ακυρώσει μνημονιακούς νόμους και ιδιωτικοποιήσεις χωρίς τη δική τους έγκριση. Γι’ αυτό και απαιτούν δημοσιονομική πειθαρχία. Γι’ αυτό και δεν της έδωσαν χρήματα.

Η αλήθεια είναι πως η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ βρίσκεται από τα πρώτα βήματά της σε εξαιρετικά δυσχερή θέση. Δεν είναι μόνο ότι βρήκε τους κρατικούς μηχανισμούς να λειτουργούν στο ρελαντί. Είναι και το γεγονός ότι με αβάσταχτη επιπολαιότητα η ίδια προκάλεσε χάος, αλλάζοντας τη δομή των υπουργείων με άνευ νοήματος τεχνητές συγκολλήσεις.

Είναι δραματικό ότι –μέχρι τουλάχιστον την Παρασκευή– οι υπουργοί αναπληρωτές, που αποτελούν τη μεγάλη πλειονότητα του Υπουργικού Συμβουλίου, δεν έχουν επισήμως αρμοδιότητες και ως εκ τούτου δικαίωμα υπογραφής! Το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός κατανάλωσε τον πρώτο μήνα της θητείας του ουσιαστικά στις διαπραγματεύσεις με το ευρωιερατείο για την αγορά χρόνου δεν είναι επαρκής δικαιολογία. Οι σχετικές αποφάσεις έπρεπε να έχουν προ πολλού υπογραφεί. Δικαιολογημένα οι ενδιαφερόμενοι γκρινιάζουν.

Οι δυσλειτουργίες έχουν κρίσιμη σημασία, επειδή η κυβέρνηση δεν έχει πολύ χρόνο στη διάθεσή της. Στην πραγματικότητα, έχει δύο-τρεις μήνες για να δρομολογήσει και να αρχίσει να εφαρμόζει τις μεταρρυθμίσεις του καταλόγου Βαρουφάκη. Στο ίδιο αυτό διάστημα πρέπει να δώσει με επιτυχία την κρίσιμη μάχη των δημοσίων εσόδων αφενός για να καλύψει τη σημαντική υστέρηση που υπήρξε στο πρώτο δίμηνο, αφετέρου για να χρηματοδοτήσει τα μέτρα άμβλυνσης της ανθρωπιστικής κρίσης που εξήγγειλε την Παρασκευή ο πρωθυπουργός.

Δεδομένου ότι το επόμενο τετράμηνο είναι εκ των πραγμάτων μία μεταβατική περίοδος σφραγισμένη από την αβεβαιότητα, η ήδη γονατισμένη πραγματική οικονομία δεν πρόκειται να βελτιωθεί αξιόλογα. Επιβολή νέων οριζόντιων φόρων στην ήδη υπερφορολογημένη μικρομεσαία θάλασσα είναι εκτός συζήτησης. Κατά συνέπεια, η μόνη λύση για να μην δημιουργηθεί δημοσιονομικό κενό είναι η άντληση σημαντικών εσόδων από την εκστρατεία για την πάταξη της φοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου.

Εάν το οικονομικό επιτελείο παραμείνει στην πεπατημένη, ακόμα και οι πιο φιλότιμες προσπάθειές του θα αποδώσουν καρπούς σε ύστερο χρόνο. Εάν πάλι επιδιώξει να εισπράξει, προσφέροντας νομιμοποίηση μαύρου χρήματος έναντι ενός μικρού εφάπαξ φόρου τότε θα έχει επιβραβεύσει αυτούς που λέει ότι έχει στο στόχαστρο.

Σύμφωνα με εμπειρογνώμονα, ο μόνος τρόπος για να μαζέψει χρήματα η κυβέρνηση σε σύντομο χρόνο είναι να κινηθεί “έξω από το κουτί”. Πιο συγκεκριμένα, να εκμεταλλευθεί το γεγονός ότι όλο σχεδόν το μαύρο χρήμα των τελευταίων δεκαετιών έχει περάσει μέσα από το τραπεζικό σύστημα. Όλες οι εκροές έχουν καταγραφεί και μπορούν να ελεγχθούν. Ως εκ τούτου δεν είναι ανάγκη να ψάξει που βρίσκονται σήμερα κρυμμένα τα χρήματα.

Ο ίδιος θεωρεί ότι η κυβέρνηση πρέπει να νομοθετήσει άμεσα πως όσοι με δική τους πρωτοβουλία δηλώσουν μαύρο χρήμα που έχουν στο εξωτερικό θα πρέπει να απαλλάσσονται οριστικά και αμετάκλητα από ποινικές ευθύνες υπό την προϋπόθεση ότι θα πληρώσουν τον αναλογούντα φόρο. Όσοι αντιθέτως εντοπισθούν από τους ελέγχους θα πρέπει να πληρώσουν τον διπλάσιο για να μην μπουν φυλακή.

Για να είναι, όμως, αξιόπιστη η απειλή προς τους φοροφυγάδες ότι θα εντοπισθούν και θα καταδικασθούν, αφενός οι ελεγκτικές αρχές πρέπει να συνεργασθούν και με εξειδικευμένες ιδιωτικές εταιρείες για να πραγματοποιηθούν γρήγορα οι έλεγχοι, αφετέρου να νομοθετηθεί ότι αυτά τα αδικήματα θα εκδικάζονται κατά προτεραιότητα.

Εάν η κυβέρνηση χάσει το επόμενο τρίμηνο τη μάχη των δημοσίων εσόδων και δεν έχει να παρουσιάσει έργο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων, θα πάει στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές από πολύ μειονεκτική θέση. Ουσιαστικά δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να αποδεχθεί όρους σκληρής λιτότητας ή να πάει σε ρήξη με ό,τι αυτό συνεπάγεται και μάλιστα σε συνθήκες όχι τόσο ευνοϊκές όσο ήταν τον Φεβρουάριο.

Καλά ενημερωμένη πηγή στις Βρυξέλλες υποστηρίζει ότι ο Σόιμπλε δεν έχει παραιτηθεί από την επιδίωξή του να σφίξει τη θηλιά στον λαιμό της κυβέρνησης Τσίπρα και να την υποχρεώσει να παραδοθεί άνευ όρων. Την περιμένει στη γωνία για να πάρει τη ρεβάνς.

Η ίδια πηγή τονίζει πως μόνο εάν έχουν θεμελιωθεί και έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται επιτυχώς οι μεταρρυθμίσεις του καταλόγου Βαρουφάκη, η Αθήνα θα μπορέσει να διαπραγματευθεί από σχετικά καλή θέση το λεγόμενο συμβόλαιο με την Ευρωζώνη, στο οποίο θα περιλαμβάνεται και η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Μόνο εάν έχει δώσει αποτελεσματικά δείγματα γραφής θα βρει συμμάχους στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, ότι στην αντίπερα όχθη πληθαίνουν οι δηλώσεις πως η επιβολή ενός τρίτου Μνημονίου είναι περίπου αναπόφευκτη. Ο πρωθυπουργός απέρριψε κατηγορηματικά αυτό το ενδεχόμενο. Η άρνησή του, ωστόσο, θα έχει πολιτικό νόημα εάν απαντήσει το ερώτημα με ποιόν τρόπο θα ανταποκριθεί η Ελλάδα στις δανειακές υποχρεώσεις της.

Όσο η Ελλάδα παραμένει εκτός Αγορών, έχει δύο επιλογές: ή να δανείζεται από την Ευρωζώνη για να αποπληρώνει τα ληξιπρόθεσμα χρέη της, που αυτό πρακτικά σημαίνει πρόγραμμα με κάποιου είδους μνημονιακούς όρους, ή να πάει σε στάση πληρωμών με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ο τρόπος με τον οποίο το ευρωιερατείο αντιμετωπίζει τη νέα ελληνική κυβέρνηση αντί να διευκολύνει την επιστροφή στις Αγορές, την απομακρύνει, τροφοδοτώντας με δηλώσεις την αβεβαιότητα για το μέλλον της χώρας. Με άλλα λόγια, οι προβλέψεις για τρίτο Μνημόνιο λειτουργούν ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Ο τρόπος που η κυβέρνηση Τσίπρα αντιδρά σ’ όλα αυτά δεν πηγάζει μόνο από τη δικαιολογημένη καχυποψία της για τις προθέσεις του Βερολίνου. Πηγάζει και από την ανάγκη να διασκεδάσει τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν μετά τη συμφωνία στο Eurogroup. Η παρέμβαση Γλέζου ήταν το εναρκτήριο λάκτισμα για να εκδηλωθεί μία εσωκομματική αμφισβήτηση, η οποία με τη σειρά της επέτρεψε και στη μνημονιακή αντιπολίτευση να κατηγορήσει την κυβέρνηση για κωλοτούμπα.

Οι εσωκομματικές διαφωνίες συνδέονται με την ανολοκλήρωτη ακόμα μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ από κόμμα διαμαρτυρίας σε κόμμα εξουσίας. Ακόμα και τα κυβερνητικά στελέχη έχουν το ένα πόδι βυθισμένο στις ιδεοληψίες και στα αντανακλαστικά του “μικρού ΣΥΡΙΖΑ” (4-5%), ενώ με το άλλο προσπαθούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες του νέου ρόλου τους, να προσαρμοσθούν στο κάλεσμα της ιστορίας, έτσι όπως αυτό εκφράζεται από τον “μεγάλο ΣΥΡΙΖΑ” (36,5%). Η αντίφαση αυτή σφραγίζει και θα συνεχίσει να σφραγίζει όχι μόνο τη ρητορική, αλλά συχνά και την πράξη τους.

Το κλίμα επιβαρύνεται και από το γεγονός ότι σε αρκετές εσωκομματικές “φυλές” επικρατεί μεγάλη δυσαρέσκεια για τον τρόπο που λειτουργεί η ηγεσία. Στελέχη της Πολιτικής Γραμματείας και της Κεντρικής Επιτροπής παραπονιούνται όχι μόνο γιατί δεν ρωτήθηκαν, αλλά και για την παντελή απουσία πολιτικής ενημέρωσης κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις, μάλιστα, μιλάνε για μία κλειστή ολιγάριθμη παρέα γύρω από τον Τσίπρα, η οποία έχει περιχαρακωθεί στο Μαξίμου.

Οι φωνές διαμαρτυρίας υποχρέωσαν τον πρωθυπουργό να συγκαλέσει την Κοινοβουλευτική Ομάδα και να ζητήσει από τους βουλευτές να δηλώσουν εάν συμφωνούν ή όχι με τη συμφωνία. Αν και περίπου 40 βουλευτές (μεταξύ αυτών και 5-6 υπουργοί) από τους 110-120 που ήταν στην αίθουσα δεν υπερψήφισαν, η πρωτοβουλία του Τσίπρα ήταν πολιτικά φρόνιμη πρωτοβουλία. Προκάλεσε “γρατζουνιές”, αλλά ταυτοχρόνως εκτόνωσε κάπως το κλίμα. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και στη σύνοδο της Κεντρικής Επιτροπής αυτό το Σαββατοκύριακο.

Η Αριστερή Πλατφόρμα του Λαφαζάνη δεν προτίθεται τουλάχιστον σ’ αυτή τη φάση να προκαλέσει ρήγμα. Διακρίνεται, άλλωστε, από αυτό που στην αριστερή αργκό ονομάζεται κομματικότητα. Έχει επιλέξει, λοιπόν, να διαφοροποιείται και να καταγράφει τις διαφωνίες της στα κυβερνητικά και κομματικά όργανα, αποσπώντας κάποια πολιτικά ανταλλάγματα.

Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, πάντως, ένα φάσμα εσωκομματικών τάσεων έχει αρχίσει τις μεταξύ τους επαφές. Σε μία προσπάθεια να ενισχύσει τον έλεγχό του στο κόμμα, ο Τσίπρας προωθεί περιορισμό των μελών και της Κεντρικής Επιτροπής και της Πολιτικής Γραμματείας. Η πρωτοβουλία του αυτή, που επηρεάζει τις εσωκομματικές ισορροπίες, ωθεί προς αντισυσπειρώσεις, οι οποίες, όμως, προς το παρόν δεν φαίνονται ικανές να του δημιουργήσουν σοβαρό πολιτικό πρόβλημα.