<<Κρίσιμες ώρες στη Μέση Ανατολή - 25 χρόνια μετά η Ρωσία επιστρέφει σε «ρόλο ΕΣΣΔ»>>

 

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Μια δραματική επιδείνωση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, στο αμέσως επόμενο διάστημα, με άγνωστες διεθνείς συνέπειες, πρέπει να θεωρείται η πιθανότερη εξέλιξη σύμφωνα με αρκετούς διεθνείς παρατηρητές, αν και φυσικά πρέπει πάντα, σε μια τέτοια κατάσταση να αποφεύγει κανείς τις βεβαιότητες.

Εφόσον επιβεβαιωθεί ότι η πτώση του ρωσικού αεροπλάνου πάνω από το Σινά οφείλεται σε τρομοκρατική επιχείρηση, η αντίδραση της Μόσχας πιθανολογείται ότι θα είναι εξαιρετικά σκληρή. Για το Κρεμλίνο έχει ζωτική σημασία να αποδείξει ότι δεν μπορεί κανείς να πλήττει τη Ρωσία χωρίς να υφίσταται συντριπτικά αντίποινα.

Η ανεύρεση, νεκρού στην Ουάσιγκτον, ενός ανθρώπου που έπαιζε βασικό ρόλο στη ρωσική επικοινωνιακή προσπάθεια διεθνώς και ανήκε στο περιβάλλον του Ρώσου Προέδρου μπορεί να είναι συμπτωματική, δεν παύει όμως να επιβαρύνει ένα ήδη τεταμένο διεθνές κλίμα. Κλίμα που επιβαρύνεται επίσης από την αποστολή δεκαπέντε αμερικανικών F-15 εφοδιασμένων με πυρηνικά όπλα στην τουρκική βάση του Ιντσιρλίκ. Υποτίθεται ότι όλοι πηγαίνουν εκεί για να βομβαρδίσουν τους Ισλαμιστές, αυτά τα αεροπλάνα όμως είναι καλύτερα για αερομαχίες, παρά για βομβαρδισμούς. Ο Πρόεδρος Ομπάμα ενέκρινε επίσης την αποστολή πενήντα ανδρών των ειδικών δυνάμεων στη Συρία. Είναι λίγοι, αλλά με τόσους άρχισε και ο πόλεμος στο Βιετνάμ. Το λιγότερο, η παρουσία Αμερικανών στρατιωτών στο συριακό έδαφος δείχνει την αποφασιστικότητα της Ουάσιγκτον να μην επιτρέψει στο (υπό ρωσική προστασία) καθεστώς Άσαντ, να επιβάλλει εκ νέου την κυριαρχία του στο σύνολο της συριακής επικράτειας. Την ίδια ώρα, ορισμένοι Ισραηλινοί αναλυτές επανεμφανίζουν τα σενάρια τριχοτόμησης της Συρίας.

Από την πλευρά τους, οι Ρώσοι ανακοίνωσαν (κάτι που μπορεί να εκληφθεί και ως προειδοποίηση) ότι μετέφεραν ήδη στη Συρία μερικά από τα καλύτερα αντιαεροπορικά τους συστήματα. Κατ? ελάχιστον, η εγκατάστασή τους απαγορεύει ντε φάκτο την έως τώρα υπάρχουσα δυνατότητα ανεξέλεγκτης δράσης της αμερικανικής και ισραηλινής αεροπορίας πάνω από τη Συρία και «τυφλώνει» τα ΝΑΤΟϊκά συστήματα εναέριου ελέγχου. Η εκτόξευση πυραύλων από την Κασπία, που ισχυρίζονται ότι έχουν καλύτερες επιδόσεις από τους αμερικανικούς Κρουζ, έστειλε επίσης και ένα «σήμα» ότι είναι περιορισμένης σημασίας μια προσπάθεια ρωσικού «αποκλεισμού» από την ανατολική Μεσόγειο με εκμετάλλευση γεωγραφικών παραγόντων, αλλά και ότι η Μόσχα διαθέτει σήμερα τα καλύτερα οπλικά συστήματα.

Πίσω από το «Ισλαμικό Κράτος»

Το θέμα έχει ευρύτερες διαστάσεις, γιατί σειρά δημοσιευμάτων και αποκαλύψεων αξιωματούχων αναφέρονται στους στενούς δεσμούς και την υποστήριξη του «Ισλαμικού Κράτους» από την Τουρκία, το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία. Για τους Ρώσους, υποστηρίζουν διπλωματικές πηγές, δεν χωρά σοβαρή αμφιβολία και για τις σχέσεις του με δυτικές υπηρεσίες, ενώ και ο ρόλος και η στάση του Ισραήλ τους δημιουργεί ερωτηματικά.

Προφανώς, δύσκολα γίνεται πιστευτό ότι ένας μεμονωμένος «οπλαρχηγός» του «Ισλαμικού Κράτους» πήρε την απόφαση να πλήξει ένα ρωσικό αεροπλάνο με περισσότερους από 200 επιβάτες και δεν το είπε σε κανένα. Το ερώτημα είναι ποιος και τι γνώριζε, ποιος ενδεχομένως αποφάσισε ή, καλύτερα, άφησε να γίνει μια τέτοια επιχείρηση. Από την απάντηση που θα δώσει το Κρεμλίνο και η Ουάσιγκτον σε αυτό το ερώτημα, πάρα πολλά θα εξαρτηθούν στις διεθνείς σχέσεις στο άμεσο μέλλον.

Ο Ερντογάν χάνει την ψυχραιμία του και οι  Δυτικοί το μυαλό τους

Ο Πρόεδρος, μάλιστα, της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν προέβη στην (πρωτοφανή στα διπλωματικά χρονικά) δήλωση ότι δεν μπορεί να καταδικάσει την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους, αν ήταν κατάρριψη, αφού και οι Ρώσοι βομβαρδίζουν στη Συρία.

Η δήλωση Ερντογάν αποκαλύπτει απώλεια ψυχραιμίας και πλήρη, αλαζονική παρερμηνεία της πραγματικότητας και των συσχετισμών δύναμης. Το λιγότερο, θα επιβαρύνει πολύ σημαντικά τις ρωσο- τουρκικές σχέσεις. Είναι όμως και πολύ χαρακτηριστική για την μεγάλη έλλειψη κατανόησης της Ρωσίας, και της υποβόσκουσας δύναμης του ρωσικού εθνισμού, που χαρακτηρίζει τους περισσότερους Δυτικούς πολιτικούς σήμερα, πολιτικούς που ανδρώθηκαν στην περίοδο αμέσως μετά την απότομη κατάρρευση της ΕΣΣΔ, τις αιτίες της οποίας παρερμήνευσαν στη Δύση ως προϊόν αδυναμίας.

Στην πραγματικότητα, η βαθιά κρίση που αντιμετώπιζε η ΕΣΣΔ δεν ήταν ικανή από μόνη της να οδηγήσει στην ανατροπή του καθεστώτος, γιατί αλλιώς το κουβανικό καθεστώς δεν θα επιβίωνε ούτε μερικούς μήνες. Πίσω από την «κατάρρευση- αυτοκτονία» της ΕΣΣΔ υπήρχε ένα στοιχείο «προσχώρησης» των σοβιετικών ελίτ, αλλά και σημαντικού μέρους της κοινής γνώμης στον κόσμο των «δυτικών, καπιταλιστικών αξιών». ?Όμως η ρωσική οικονομία, το κράτος και η κοινωνία διαλύθηκαν στη δεκαετία του 1990 ακολουθώντας πιστά τις συνταγές του ΔΝΤ, το ΝΑΤΟ κοντεύει να φτάσει στα περίχωρα της Μόσχας και τα σύνορα της Ρωσίας είναι τώρα περίπου εκεί που ήταν στην περίοδο του Ιβάν του Τρομερού. Είναι λογικό ότι κάποιοι στη Ρωσία έβγαλαν ορισμένα συμπεράσματα από μια τέτοια εμπειρία. Το «παράξενο» είναι μάλλον ότι άργησαν τόσο πολύ να τα βγάλουν.

Αμερικανο- ρωσικοί κώδικες

Η σημερινή διεθνής κατάσταση και η έλλειψη κατανόησης της Ρωσίας από τους δυτικούς εγκυμονεί κινδύνους πολύ μεγάλης διεθνούς κρίσης μεταξύ των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων, γιατί δεν υπάρχουν σήμερα οι κώδικες και η κατανόηση που είχαν αναπτυχθεί και μετά τη διάσκεψη της Γιάλτας και μετά την κρίση των πυραύλων της Κούβας. Δεν υπάρχουν επίσης, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε σε όλη την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, παρά πολύ περιορισμένες δυνάμεις στο εσωτερικό και του δυτικού κατεστημένου και των δυτικών κοινωνιών, που να αντισταθμίζουν κάπως την ύπαρξη ισχυρών ρευμάτων, όπως οι «νεοσυντηρητικοί», που μοιάζουν διατεθειμένα να τραβήξουν μέχρι τα άκρα τον «πόλεμο» κατά της Ρωσίας και της Κίνας, διακινδυνεύοντας ακόμα και την Αποκάλυψη!

Ομπάμα και νεοσυντηρητικοί

Μόνο ο ίδιος ο Πρόεδρος Ομπάμα (που εξελέγη άλλωστε ως αντίδραση στην εξτρεμιστική νεοσυντηρητική πολιτική στο Ιράκ) μοιάζει να έχει ίσως αντιληφθεί πού τον οδηγούν τα γεράκια που είναι παντού στο ίδιο το αμερικανικό κατεστημένο, ακόμα και στην κυβέρνησή του και είναι πιο δυνατά και από τον Αμερικανό Πρόεδρο (χαρακτηριστικό παράδειγμα η υφυπουργός Νούλαντ που μοίραζε σάντουιτς στους διαδηλωτές της πλατείας Μαϊντάν του Κιέβου). Ο Πρόεδρος μοιάζει μερικές φορές να κάνει ένα είδος «αντάρτικου» στο εσωτερικό του βαθέος αμερικανικού κράτους. Όχι χωρίς σημασία, αφού κατάφερε, μέχρι στιγμής τουλάχιστο, να αποτρέψει τη στρατιωτική επέμβαση στη Συρία και τον πόλεμο κατά του Ιράν.

Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό. Από τα πρακτικά της σύσκεψης για την κρίση της Κούβας γνωρίζουμε ότι ο παγκόσμιος πόλεμος απετράπη μόνο γιατί ήταν εκεί ο Πρόεδρος Κένεντι και ο αδερφός του. Αμφότεροι διακρίνονταν για την αυτοπεποίθησή τους, την ανεξαρτησία της γνώμης τους και την πίστη τους στην Αμερική. Αμφότεροι δολοφονήθηκαν αργότερα.

Πολλοί δυτικοί ελπίζουν ότι η πτώση του ρωσικού αεροσκάφους, αποδιδόμενη σε τρομοκρατική επιχείρηση, θα οδηγήσει σε «εξέγερση» της ρωσικής κοινής γνώμης εναντίον της πολιτικής Πούτιν στη Μέση Ανατολή. Δεν είναι καθόλου βέβαιο. Αυτό που, αντίθετα, είναι βέβαιο είναι ότι, αν η πτώση οφείλεται σε τρομοκρατία, θα επιβεβαιώσει την εκτίμηση του Κρεμλίνου ότι η Ρωσία αντιμετωπίζει μια επικίνδυνη περικύκλωση, που αποσκοπεί μακροπρόθεσμα στο να την υποτάξει ή να την συντρίψει. Θα οδηγήσει σε σκλήρυνση, όχι σε άμβλυνση της ρωσικής πολιτικής.

Η επιστροφή της Ρωσίας (όταν το χάος γίνεται μπούμερανγκ)

Οι πόλεμοι στη Γεωργία και την Ουκρανία ήταν στην πραγματικότητα εξαναγκασμένες και αναπόφευκτες αμυντικές κινήσεις του Κρεμλίνου, στη ζώνη των πιο ζωτικών συμφερόντων του, δηλαδή την πρώην ΕΣΣΔ. Με την επέμβαση στη Συρία, που θέτει εμπράκτως και σοβαρό εμπόδιο σε οποιαδήποτε πρόθεση συνέχισης των πολέμων της Μέσης Ανατολής με επίθεση κατά του Ιράν, το Κρεμλίνο διέβη τον δικό του Ρουβίκωνα. Από την ίδια τη λογική των πραγμάτων, όχι από τη βαθύτερη επιθυμία των ρωσικών ελίτ, σπρώχνεται να αναλάβει τώρα τμήμα του παγκόσμιου ρόλου που έπαιζε η ΕΣΣΔ.

Η στρατηγική του χάους είχε μια πολύ απροσδόκητη συνέπεια, καθώς η Μόσχα «είδε φως και μπήκε» σε μια τεράστια, παγκόσμιας σημασίας σιϊτική στρατηγική ζώνη που εκτείνεται από τις ακτές της Μεσογείου, απέναντι από την Κύπρο, έως τα σύνορα του Πακιστάν, περιλαμβάνοντας Λίβανο, Συρία, Ιράκ και Ιράν!

Σε αντίθεση μάλιστα με τον δεδομένο συντηρητισμό ηγεσιών τύπου Στάλιν και Μπρέζνιεφ, που καθιστούσαν σχετικά προβλέψιμες τις συμπεριφορές τους παρά την «επαναστατική» ρητορική και ιδεολογία τους, εδώ έχουμε να κάνουμε με μια νέα, υπό διαμόρφωση ρωσική ηγεσία και ρωσική κοινωνία, που μπορεί να εξελιχθεί προς διάφορες κατευθύνσεις. (Κάποιος έγραψε για τους στρατιώτες του Κρόμγουελ, ότι «αν ήξεραν που θα φτάσουν, δεν θα έκαναν ούτε ένα βήμα»!).

* Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος υπήρξε ειδικός συνεργάτης στο Γραφείο του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, με αντικείμενο τον έλεγχο των εξοπλισμών και τις σχέσεις Ανατολής- Δύσης από το 1985 έως το 1988. Από το 1989 έως το 1999 διηύθυνε το Γραφείο του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων στη Μόσχα.