<<Το Κυπριακό και οι σκληρές πραγματικότητες>>

Όταν η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974 διακήρυξε ότι στόχος της ήταν η αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης και η προστασία της τουρκοκυπριακής (μειονοτικής) κοινότητος.  Στις 23 Ιουλίου ο Προεδρεύων Γλαύκος Κληρίδης μετά την πρώτη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός εισηγήθηκε στον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς την επιστροφή στο Σύνταγμα Ζυρίχης - Λονδίνου.  Η απάντηση της τουρκικής πλευράς ήταν ότι «είναι αργά πλέον».  Επιπρόσθετα, παρά την πτώση της Χούντας στην Ελλάδα και την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο η Τουρκία προχώρησε και κατέκτησε διά της βίας το 38% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας προβαίνοντας σε εθνοκάθαρση. Στην πορεία του χρόνου με τον εποικισμό η Άγκυρα αλλοίωσε τα δημογραφικά δεδομένα στην κατεχόμενη Κύπρο μετατρέποντας τους Τουρκοκύπριους σε μειονότητα.

Τις τελευταίες εβδομάδες καταβάλλονται προσπάθειες να περάσει το μήνυμα ότι είμαστε κοντά σε λύση που θα διασφαλίζει την ασφάλεια και την ευημερία του κυπριακού λαού στο σύνολό του. Η προσπάθεια αυτή τροφοδοτείται και από το γεγονός ότι μέρος της πολιτικής ηγεσίας αλλά και του λαού θεωρεί ότι η οποιαδήποτε λύση βελτιώνει το status quo και ταυτόχρονα οδηγεί σε θετικά οικονομικά αποτελέσματα.  Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα κριθεί από το περιεχόμενο και την ουσία ενδεχόμενης συμφωνίας που θα αποδεχθεί. Είναι κρίσιμο να μην δημιουργήσει ψηλές προσδοκίες, να μην παρασυρθεί από ψευδαισθήσεις και να αφουγκραστεί τις ανησυχίες του Κυπριακού Ελληνισμού.

Όντως θα αποτελούσε θετική εξέλιξη εάν προωθείτο η συμφιλίωση και ένας έντιμος συμβιβασμός.  Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική.  Η Άγκυρα θα συγκατανεύσει σε λύση που εξυπηρετεί τα στρατηγικά της συμφέροντα όπως η ίδια τα προσδιορίζει.  Υπενθυμίζεται ότι η βάση των συνομιλιών παραμερίζει την Κυπριακή Δημοκρατία αντικαθιστώντας την με ένα νέο τρικέφαλο κρατικό μόρφωμα το οποίο κατ’ ουσίαν θα καταστεί προτεκτοράτο της Τουρκίας.  Όσοι προσπερνούν τη θέση αυτή θεωρούν ότι η προσήλωση στην κρατική υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι σημειολογική αλλά και εν πολλοίς αδιέξοδη.  Οι θέσεις αυτές παραπέμπουν όμως σε στρουθοκαμηλισμό και ψευδαισθήσεις.  Η τουρκοκυπριακή κοινότητα μπορεί να κατοχυρωθεί και εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας.  Άλλωστε, όπως έχουμε ήδη σημειώσει, όταν η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο διακήρυξε ότι στόχος της ήταν η αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης.  Προς τι η επιμονή σήμερα για κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας;

Στο οικονομικό πεδίο είναι σημαντικό να έχουμε ολοκληρωμένες προσεγγίσεις.  Είναι αναμενόμενο ότι από μια λύση του Κυπριακού θα υπάρξουν καταστάσεις που θα δημιουργήσουν μια θετική δυναμική. Υπογραμμίζονται ιδιαίτερα η σημασία της ανοικοδόμησης, η διεύρυνση του τουριστικού προϊόντος και οι εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα. Είναι όμως αδύνατο η Κύπρος να αντέξει τις δαπάνες ενός τρικέφαλου κράτους. Λαμβάνοντας επίσης υπ’ όψιν τους σκληρούς κανόνες της Ευρωζώνης οι Ελληνοκύπριοι θα επιχορηγούν το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος αντικαθιστώντας την Τουρκία.  Και εάν απαιτηθεί θα κληθούν να καταβάλουν και το κόστος της ανακεφαλαιοποίησης των τουρκοκυπριακών τραπεζών. 

Δύσκολη θα είναι επίσης η κατάσταση με τις περιουσίες και τις αποζημιώσεις καθώς δεν υπάρχουν οι απαιτούμενοι πόροι. Ούτε και μπορεί να αναμένεται ότι θα υπάρξουν κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση στο διεθνές πεδίο.  Άλλωστε υπάρχουν πολλά σύννεφα στη διεθνή οικονομία που δεν επιτρέπουν τέτοιες προσδοκίες.

Υπήρχε παλαιότερα και ο μύθος της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Όταν όμως η Κύπρος χρειάστηκε τη στήριξη των εταίρων χρησιμοποιήθηκε ως πειραματόζωο και εισέπραξε μια τιμωρητική επιβολή από την οποία εξακολουθεί να υποφέρει ο κυπριακός λαός, παρά τις διάφορες εξαγγελίες Κυπρίων και Ευρωπαίων αξιωματούχων ότι έχει επέλθει ουσιαστική βελτίωση ως αποτέλεσμα του Μνημονίου.  Αλλά και στο Κυπριακό σήμερα οι διάφοροι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αρκούνται σε γενικόλογα προσπερνώντας την ουσία.  Θα ήταν θετική εξέλιξη εάν σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού, η όλη προσπάθεια ενισχυθεί ουσιαστικά από διάφορα ευρωπαϊκά ταμεία. 

Υπάρχουν και τα κεφάλαια της νομιμοποίησης και της ομαλής διακυβέρνησης τα οποία είναι αλληλένδετα και καθοριστικής σημασίας.  Σημειολογικά υπογραμμίζεται ότι οι Ελληνοκύπριοι ακόμα θάβουν νεκρούς του 1974, το πρωί της 20^ης Ιουλίου ακούσθηκαν οι σειρήνες ενώ στην κατεχόμενη Κύπρο υπήρξε η καθιερωμένη στρατιωτική παρέλαση. Θα είναι πολύ δύσκολο για τους Ελληνοκύπριους να αποδεχθούν αυτά που θεωρούν ως νομιμοποίηση της εισβολής και να επιχορηγούν με τους φόρους τους το νέο οικοδόμημα.  Η συμβίωση προϋποθέτει ένα ελάχιστο κοινό πλαίσιο στόχων και αρχών.  Υπάρχει σήμερα;  Πέραν τούτου, η τουρκο (κυπριακή) πλευρά πέτυχε σε θέματα διακυβέρνησης τη συζήτηση όλων των θέσεων της: παραμερισμός της Κυπριακής Δημοκρατίας και νέος συνεταιρισμός, πολιτική ισότητα και ισχυρή διζωνικότητα.  

Θα επεκταθώ στα θέματα της ασφάλειας, των εγγυήσεων καθώς και των δημογραφικών προκλήσεων σε επόμενη αρθρογραφία.  Προφανώς τα ζητήματα είναι πολύ πιο περίπλοκα απ’ ό, τι αφήνεται να νοηθεί.

Εν κατακλείδι η Κυπριακή Δημοκρατία, με αυτοσεβασμό, θα πρέπει να τοποθετηθεί σε όλα αυτά τα ζητήματα και προς τα έσω και προς τα έξω.  Και με πραγματισμό και ρεαλισμό θα πρέπει να αξιολογήσουμε και να ενισχύσουμε τα ερείσματα της Κυπριακής Δημοκρατίας προωθώντας συνεργασίες με άλλες χώρες στη βάση της σύζευξης συμφερόντων σε διάφορα ζητήματα περιλαμβανομένου και των θεμάτων ενέργειας.  Επιπρόσθετα, απαραίτητα στοιχεία είναι η αποκατάσταση της ηθικής υπεροχής, η δημιουργία μιας αφηγηματικής επεξήγησης και η κατάθεση συγκεκριμένων κατευθυντήριων γραμμών επίλυσης του Κυπριακού που να διασφαλίζουν την κρατική υπόσταση και την ενότητα της πολιτείας, της οικονομίας και της κοινωνίας.

*Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.