<<Η Κύπρος στο επίκεντρο>>

Σε μια πρόσφατη δεκεμβριάτικη ημέρα, ο γαλήνιος απογευματινός περίπατος των ανθρώπων στην πεζοδρομημένη παραλία της [1] Λεμεσού διακόπηκε ξαφνικά. Στον ουρανό, ένα σμήνος βρετανικών πολεμικών αεροπλάνων βρυχήθηκε από την κοντινή Αεροπορική Βάση του Ακρωτηρίου, πέταξε χαμηλά πάνω από την ανατολική Μεσόγειο, και κατευθύνθηκε προς την Συρία [2], μόλις 100 μίλια μακριά.
Αυτή ήταν η δεύτερη φορά που ο πεζόδρομος συγκλονίστηκε από πολεμικά αεροπλάνα εκείνη την ημέρα. Νωρίτερα, οι παρευρισκόμενοι διαπίστωσαν επίσης ισραηλινά μαχητικά αεροπλάνα που πετούσαν πάνω από το κεφάλι τους κατά την διάρκεια ασκήσεων. Στο λιμάνι από κάτω, άραζαν ρωσικά [3] πολεμικά πλοία, ανεφοδιαζόμενα στον δρόμο τους προς την Ανατολή. Αργότερα, επίσης, ένα σκάφος σεισμικών ερευνών με έδρα την Λεμεσό, ναυλωμένο από μια αμερικανική εταιρεία, έστειλε ξέφρενα ραδιοφωνικά μηνύματα για να πει ότι [τα προηγούμενα μηνύματα] είχαν υποκλαπεί και στην συνέχεια είχαν καλυφθεί από μια τουρκική [4] φρεγάτα.
Όλη αυτή η στρατιωτική δραστηριότητα (προφανώς ρουτίνας πλέον) είναι μια ορατή υπενθύμιση ότι η Κύπρος, το προκεχωρημένο φυλάκιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης [5] στο Λεβάντε, είναι και πάλι στο επίκεντρο ενός γόρδιου δεσμού περιφερειακών συγκρούσεων και γρίφων. Αυτά κυμαίνονται από την προσφυγική κρίση της Συρίας μέχρι την ανάπτυξη ισραηλινού πετρελαίου και φυσικού αερίου˙ από την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τον αυξανόμενο ρόλο της Ρωσίας στην Μέση Ανατολή [6]. Ο Λίβανος [7] και η Αίγυπτος [8] εμφανίζονται στο μίγμα, επίσης, όπως κάνουν και οι διαφορές επί των θαλασσίων συνόρων μεταξύ Ελλάδας [9] και Τουρκίας.
Όλα αυτά τα ζητήματα διατρέχουν την Λευκωσία, την πρωτεύουσα της διαιρεμένης Κύπρου, όπου οι συνομιλίες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ με στόχο την επανένωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων έχουν πλέον εισέλθει στο 52 ο έτος τους. Ίσως αναπάντεχα, η επιτυχία ή η αποτυχία αυτών των φαινομενικά ατελείωτων συνομιλιών είναι ολοένα και πιο ζωτικής σημασίας για την επίλυση ενός πλήθους άλλων επικαλυπτόμενων και αλληλένδετων περιφερειακών διλημμάτων.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΕΡΙΟΥ
Η διασύνδεση μεταξύ της διαφοράς για την Κύπρο και των άλλων διλημμάτων της περιοχής τονίστηκε πιο πρόσφατα στα τέλη Δεκεμβρίου από αναφορές για μια νέα προσέγγιση μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ [10]. Στο πλαίσιο των αναφερόμενων ως όρων της ανανεωμένης σχέσης (που ήταν στον «πάγο» από το 2010) [11], οι δύο χώρες μπορούν να αρχίσουν να μελετούν και πάλι την λειτουργία ενός μεταξύ τους αγωγού φυσικού αερίου, ο οποίος θα συνδέει τα πρόσφατα ανακαλυφθέντα ισραηλινά υπεράκτια πεδία αερίου με την Τουρκία, μια χώρα με αυξανόμενη ζήτηση για ενέργεια, αλλά χωρίς πολλούς δικούς της υδρογονάνθρακες.
Μια γρήγορη ματιά στον χάρτη, ωστόσο, καταδεικνύει το πρόβλημα μιας τέτοιας ιδέας -και το γιατί η Κύπρος μπορεί να είναι το κλειδί για την λύση του. Στα νότια του νησιού, στην άκρη της 200 μιλίων θαλάσσιας Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της (ΑΟΖ), βρίσκεται το κυπριακό μη αναπτυγμένο κοίτασμα φυσικού αερίου «Αφροδίτη» [12]. Ακριβώς δίπλα σε αυτό βρίσκεται το ανεκμετάλλευτο ισραηλινό πεδίο «Λεβιάθαν», και μακρύτερα προς τα νοτιοδυτικά, αιγυπτιακά πεδία αερίου εκτείνονται κατά μήκος των βορειο-αφρικανικών ακτών της εν λόγω χώρας.
Κάθε υποθαλάσσια ζεύξη μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας θα πρέπει είτε να περάσει μέσω των υδάτων του Λιβάνου και της Συρίας είτε να διασχίσει την κυπριακή ΑΟΖ. Η πρώτη εναλλακτική λύση είναι προφανώς γεμάτη δυσκολίες. Εκτός από τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις στην Συρία, ο Λίβανος και το Ισραήλ δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει στα τελικά θαλάσσια σύνορά τους. Μια συνθήκη οριοθέτησης μεταξύ Κύπρου, Ισραήλ και Λιβάνου εξακολουθεί να μην έχει επικυρωθεί από το κοινοβούλιο του Λιβάνου.
Ωστόσο, η εναλλακτική λύση έχει μεγάλα προβλήματα, επίσης. Συγκεκριμένα, η Δημοκρατία της Κύπρου και η Τουρκία παραμένουν εχθρικές, και η ανάπτυξη ενός αγωγού μέσα από την περιοχή θα επηρεάσει επίσης τα σχέδια της Κύπρου για την αξιοποίηση του κοιτάσματος της Αφροδίτης.
Η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Κύπρου, η οποία έχει σχεδόν εξ ολοκλήρου ελληνοκυπριακή σύνθεση αφότου ξέσπασε στο νησί διακοινοτική βία μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων το 1964. Αντ’ αυτού, η Τουρκία, η οποία εισέβαλε στην Κύπρο το 1974, είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που αναγνωρίζει ένα αποσχισθέν κράτος στο βόρειο τρίτο του νησιού -την λεγόμενη Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ)- που αποτελείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από Τουρκοκύπριους και καλύπτει την περιοχή που κατελήφθη από την εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων. Η Τουρκία εξακολουθεί να διατηρεί περίπου 30.000 στρατιώτες στο βόρειο τμήμα, το οποίο διαχωρίζεται από το έδαφος που ελέγχεται από την Δημοκρατία της Κύπρου από την νεκρή ζώνη του ΟΗΕ. Ομοίως, η Δημοκρατία της Κύπρου αρνείται να αναγνωρίσει την ΤΔΒΚ ή να ξεκινήσει σχέσεις με την Τουρκία.