<<Η λύση του Κυπριακού και η αποστρατικοποίηση>>

Χρήστος Ιακώβου

Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών

Όλα, ανεξαιρέτως, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαθέτουν ένοπλες δυνάμεις, των οποίων η αποστολή είναι να παρέχουν ασφάλεια. Η ασφάλεια, μαζί με την ευημερία και τη σταθερότητα,  αποτελούν τις μείζονες στρατηγικές επιδιώξεις των συγχρόνων δημοκρατικών κρατών. Οι ένοπλες δυνάμεις αποτελούν τον πιο βασικό συντελεστή άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της προστασίας των εθνικών συμφερόντων ενός ανεξαρτήτου και κυριάρχου κράτους σε όλη τη γεωγραφική του επικράτεια, μέσω της αμυντικής δυνατότητας και της ικανότητας του να αντιμετωπίζει τις όποιες απειλές, είτε επί των συνόρων του είτε εντός των συνόρων του.

Επειδή η έννοια της πλήρους αποστρατικοποίησης γίνεται πολλάκις βορά προς κατανάλωση, είτε από λαϊκισμό είτε από αφελείς προσεγγίσεις που αποσκοπούν στη δήλωση πίστης προς την ειρήνη, κρίνουμε αναγκαίο να αποσαφηνίσουμε κάποια πράγματα.

Πρώτον, σε περίπτωση λύσης του κυπριακού προβλήματος η αποστρατικοποίηση θα πρέπει να αφορά μόνο την αποχώρηση όλων των ξένων στρατευμάτων από την Κύπρο.

Δεύτερον, το κυπριακό κράτος δεν θα πρέπει να διαλύσει τις δικές τους ένοπλες δυνάμεις, γιατί αυτό σημαίνει αποποίηση του δικαιώματος της αυτοάμυνας και κατ΄ επέκταση απογύμνωση έναντι της όποιας εσωτερικής και εξωτερικής απειλής.

Η υποστήριξη της θέσης για πλήρη αποστρατικοποίηση σε περίπτωση λύσης δεν εξυπηρετεί σε καμία περίπτωση τα συμφέροντα του κράτους παρά μόνο την Τουρκία. Η αυτοάμυνα ενός κράτους είναι αναφαίρετο δικαίωμα του και ενυπάρχει στη λειτουργία και αποστολή του . Το δικαίωμα αυτό είναι κατηγορηματικώς κατοχυρωμένο από το άρθρο 51 του καταστατικού χάρτη των Ηνωμένων Εθνών («Ουδέν εκ των διαλαμβανομένων εν τω παρόντι Χάρτη θα παρεμποδίζει το φυσικόν δικαίωμα ατομικής ή συλλογικής νομίμου αμύνης εις περίπτωσιν καθ' ήν Μέλος τι των Ηνωμένων Εθνών υπέστη επίθεσιν ένοπλον, μέχρις ου το Συμβούλιο Ασφαλείας λάβη αναγκαία μέτρα προς διατήρησιν της διεθνούς ειρήνης και ασφαλείας»). Στις διεθνείς σχέσεις είναι αναγνωρισμένο ότι η αυτοάμυνα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη της ειρήνης και της ασφάλειας. Όσοι δηλώνουν απόλυτη πίστη στην ειρήνη, και την οποία θέλουν να διασφαλίσουν μετά τη λύση θα πρέπει να έχουν υπόψιν ότι το αγαθό αυτό είναι, μεταξύ άλλων και συνάρτηση του συσχετισμού δυνάμεων. Συνεπώς δεν θα πρέπει να την υποσκάπτουν απαιτώντας αποστέρηση του δικαιώματος της αυτοάμυνας.

Η Κύπρος βρίσκεται σε περιοχή μεγάλης γεωστρατηγικής ρευστότητος και ασταθείας (πόλεμοι, τρομοκρατία, λαθρομετανάστευση κά) και κατά συνέπεια σε περίπτωση οποιασδήποτε κρίσης, που πιθανόν να επηρεάσει και την Κύπρο, η αποστρατικοποίηση θα παραβιασθεί από ξένες δυνάμεις, ακόμη και εν ονόματι της ειρήνης.

Από τη στιγμή που δεν θα είναι δυνατή η εξασφάλιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων του κράτους σε ξηρά, θάλασσα και αέρα θα καταστεί ανέφικτος η ουσιαστική και αποτελεσματική συμμετοχή του στον πυλώνα της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με συνέπεια να απολέσει εκ των πραγμάτων το συγκριτικό πλεονέκτημα που έχει ως ευρωπαϊκό κράτος να ευρίσκεται σε ασταθή περιοχή.

Αυτό το ενδεχόμενο θα εξυπηρετεί μόνο την Τουρκία, η οποία λόγω γεωγραφικής γειτνίασης  προς το νησί, θα έχει τη δυνατότητα άμεσης στρατιωτικής επέμβασης χωρίς να αντιμετωπίσει την οποιοδήποτε αντίσταση.

Σύμφωνα με το Σχέδιο Ανάν, η Τουρκία εξασφάλιζε την ευμενή γι' αυτήν επιλογή να διατηρεί επεμβατικά δικαιώματα στην Κύπρο καθώς επίσης και μονίμως στρατεύματα με τον ταυτόχρονο αφοπλισμό του προτεινομένου κράτους.  Εάν επανέλθει αυτό το σενάριο, τότε η πλήρης αποστρατικοποίηση θα σημαίνει στην ουσία αφοπλισμό της ελληνικής πλευράς στην Κύπρο.

Η άνωθεν επιλογή είναι οι ευμενέστερη για την Τουρκία στο κρίσιμο θέμα της ασφαλείας.  

Επειδή το κεφάλαιο της ασφαλείας είναι καθοριστικής σημασίας για τη αποδοχή και βιωσιμότητα της λύσης του Κυπριακού είναι αναγκαίο η ελληνική πλευρά να επιδιώξει την ευμενέστερη γι' αυτήν επιλογή.

Κατά τη γνώμη μου θα πρέπει στη διαπραγμάτευση να είναι ξεκάθαρη και κατηγορηματική η θέση της ελληνικής πλευράς. Η Τουρκία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να διατηρήσει επεμβατικά δικαιώματα και στρατεύματα στην Κύπρο καθώς επίσης το κράτος θα πρέπει διατηρεί αλώβητο το δικαίωμα της αυτοάμυνας και διάθεσης ιδίων ενόπλων δυνάμεων κατά τη βούλησης του.

Κάποιοι προβάλλουν το επιχείρημα ότι μετά τη λύση δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν ένοπλες δυνάμεις και ακόμη περισσότερο δεν είναι δυνατόν να υπάρξει μεικτός στρατός Ελλήνων και Τούρκων στην Κύπρο. Η άποψη αυτή στηρίζεται στο επιχείρημα ότι υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης με κίνδυνο να επέλθει σύγκρουση εντός των ενόπλων δυνάμεων. Μα αν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις της εμπιστοσύνης καθώς επίσης και της απεξάρτησης από την Τουρκία καμία λύση δεν μπορεί να τελεσφορήσει αποτελεσματικώς, αφού δεν θα μπορούν να λειτουργήσουν οι βασικές εξουσίες του Κράτους (εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική), των οποίων ο πλέον βασικός στόχος θα πρέπει να είναι η εξυπηρέτηση των συμφερόντων του κράτους. Αυτή η κατάσταση θα δημιουργεί κενό με αποτέλεσμα την υπόσκαψη στους κόλπους των εξουσιών αυτών, η οποία θα εξυπηρετεί τις στρατηγικές επιδιώξεις της Τουρκίας,  που κατ' ουσία είναι ο γεωστρατηγικός έλεγχος της Κύπρου ακόμη και μετά τη λύση. Αν μέσα από τη λύση δεν μπορούν να υπάρξουν κοινές ένοπλες δυνάμεις δεν είναι δυνατόν να υπάρξει κοινό Κράτος και κατά συνέπεια δεν μπορεί να υπάρξει και βιώσιμη λύση του Κυπριακού.